Categorieën
Gevangenis

Werken met criminelen: een interview met gevangenispsychologe Caroline Bruynseels 

interview

Werken met criminelen: een interview met gevangenispsychologe Caroline Bruynseels

Gevangenen over hun mentale gezondheid laten praten lijkt een enorm moeilijke taak. Maar is dat ook werkelijk zo? Psychologe Caroline Bruynseels werkt al jarenlang in de gevangenis. Zij vertelt ons hoe het is om dagelijks te werken met criminelen, en geeft een inkijk op haar job binnen de gevangenismuren. 

“Ik combineer verschillende freelancejobs. Als psychologe werkte ik al in tal van boeiende settings: in de gevangenis, maar ook achter de schermen van tv-programma’s. Ook het werk dat ik in de gevangenis deed als psychologe was altijd heel apart. De meeste psychologen werken in de gevangenis voor de PSD, de Psycho-sociale-dienst. Dat is een officiële dienst die ook een adviserende functie heeft naar de rechtbank toe. Wat ik doe in de gevangenis is minder formeel en heeft net wat meer creatieve vrijheid. Ik ben geen klassieke gevangenispsycholoog, maar de contacten en gesprekken met gedetineerden zijn door de laagdrempeligheid van het project dat ik doe zeker zo waardevol.”  

Wat houdt dat project juist in?

“Wij begeleiden JailTV.  Dat is TV voor gedetineerden, door gedetineerden. Gedetineerden vormen samen met studenten Journalistiek een redactieteam in de gevangenis. Ze filmen, interviewen en monteren. Maar bovenal versterken ze zichzelf op een positieve manier door samen te werken, met verschillende meningen om te gaan, door naar deadlines toe te werken, en om te gaan met media en met elkaar in een aparte context.  

Samen maken ze Man-Bijt-Hond achtige reportages, met thema’s die relevant zijn voor de doelgroep. Het resultaat wordt enkel binnen de gevangenismuren uitgezonden. Inhoud laten maken die door alle gevangenen kan bekeken worden kan natuurlijk niet zonder de juiste begeleiding en bijsturing, daarvoor ben ik er. Als ik in de gevangenis aanwezig ben, horen gesprekken met deze gedetineerden sowieso tot de daginvulling. Hen helpen omgaan met kleine en grote frustraties en zorg dragen voor de groepsdynamiek, zodat kleine conflicten constructief opgelost kunnen worden.”  

LEES OOK. Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Hoe lang doet u dit werk al?

“Ik werk ondertussen al meer dan 13 jaar voor de Vlaamse gevangenissen. Ik ben er gestart als educatief medewerker van De Rode Antraciet vzw, en gaf cursussen in alle gevangenissen in Vlaanderen over omgaan met moeilijke situaties, met agressie en het versterken van empathie en inzicht naar de slachtoffers toe. JailTV in Leuven Centraal begeleid ik ondertussen 11 jaar. Dus ik heb al heel wat jaren op mijn teller binnen de gevangenismuren.” 

Waarom heb je gekozen voor dit vak? 

Het mooie aan werken met gedetineerden is dat ze vaak het hart op de tong hebben

“Ik koos voor Psychologie omdat ik geboeid ben door wat mensen drijft en motiveert. Waarom mensen bepaalde dingen voelen, denken en doen. Ook is het een vak waarin je mensenkennis steeds aangescherpt wordt, wat ook extreem interessant is. Daarnaast ben ik sowieso aangetrokken door contexten die apart zijn, waar veel te ontdekken en te leren valt. De gevangenis is een omgeving die hier zeker aan voldoet.”  

Je zegt dat er veel te leren valt. Kan je hiervan een voorbeeld geven?

“Het mooie aan werken met gedetineerden is dat ze vaak het hart op de tong hebben. Waar jij en ik geleerd hebben om wat we denken niet altijd uit te spreken omdat dat niet altijd sociaal aanvaard is, zie je dat fenomeen minder in de gevangenis. Dat creëert soms moeilijkheden. Maar anderzijds is het ook prachtig als mensen heel open en eerlijk kunnen spreken vanuit hun aanvoelen. Dat maakt het zeker interessant om daar te werken. Het is alsof mensen die bijna alles verloren hebben, ook hun censuur wat laten vallen. Ze tonen zich vaak hoe ze echt zijn zonder al te veel zever, zonder masker.”  

Is het moeilijk om gevangenen zich te laten openstellen?

“Net zoals in de buitenwereld, verschilt dat van mens tot mens. Je functie speelt hier een belangrijke rol in. Psychologen die ook een adviserende rol naar de rechtbank hebben, botsen misschien wel af en toe op wat weerstand of angst bij een gedetineerde om alle kaarten op tafel te leggen. Psychologen die enkel aan hulpverlening doen, zullen iets makkelijker toegang vinden. Naar mijn ervaring stellen gedetineerden zich redelijk makkelijk open. Maar dat wil niet zeggen dat de problemen waarmee ze kampen makkelijk op te lossen zijn.”   

Dus de meeste gevangenen staan open voor therapie?

“Een groot deel van de gevangenen zijn inderdaad niet kritisch tegenover therapie. Je hebt natuurlijk altijd gevangenen die er nog steeds van overtuigd zijn dat zij geen problemen hebben, terwijl het juist heel nuttig voor hen zou zijn als ze wat zelfbewust en kritisch naar zichzelf zouden kijken.”  

Ik heb gedetineerden vaak horen zeggen ‘Als ik vroeger iemand in mijn omgeving had gehad die ik vertrouwde en waar ik goed mee kon praten, had ik misschien niet deze foute beslissingen genomen’

Denk je dat gevangenen vaak in de gevangenis belanden net omdat ze niet meer bezig zijn met hun mentale gezondheid?

“Sowieso zijn er in de gevangenis, net zoals erbuiten, mensen met persoonlijkheidsproblemen. Die los je niet zomaar op. Wat wel opvalt, is dat mensen die in de gevangenis belanden misschien vaker hun toevlucht zochten tot alcohol of drugs, als vlucht uit hun problemen. Dit in plaats van op zoek te gaan naar psychologische begeleiding. En alcohol of drugs nemen je problemen uiteraard niet weg. Die komen gewoon terug als de kater is weggetrokken. Dat maakt het probleem vaak nog erger, waardoor je in een soort sneeuwbaleffect terechtkomt. Ik heb gedetineerden vaak horen zeggen ‘Als ik vroeger iemand in mijn omgeving had gehad die ik vertrouwde en waar ik goed mee kon praten, had ik misschien niet deze foute beslissingen genomen’.”

Wat is het ergste dat je ooit al hebt meegemaakt?

“Wat ik zelf steeds heel moeilijk vind, is hoe de familie van de gedetineerde mee afziet van deze tijd in de gevangenis. Gedetineerden weten vaak niet wanneer ze zullen vrijkomen, waardoor de familie ook geen toekomstperspectief heeft. Als de enige kostwinner van het gezin in de gevangenis belandt, lijdt het hele gezin daaronder.  

Het is ook zwaar wanneer je hoort dat familieleden ernstig ziek zijn of op sterven liggen. Dan vind ik het wel moeilijk voor de familie dat ze de persoon die opgesloten zit moeten missen in deze zware tijd. Een kritisch persoon zou hier snel op reageren en zeggen: ‘De gedetineerde heeft ‘zelf gekozen’ om de wet te overtreden. Hij of zij moet er dus maar voor boeten’. Ten eerste is het vaak niet zo zwart-wit. En ten tweede heeft de familie hier waarschijnlijk niet voor gekozen. Zij zijn vaak mee slachtoffer van de hele situatie.”  

Heb jij het gevoel dat gevangenen beter uit de gevangenis komen dan ze erin komen? 

“Jammer genoeg komen gevangenen niet beter uit de gevangenis. Het ideaalbeeld dat een gevangenis mensen zou rehabiliteren is nog veraf. Een gevangenis is er vooral omdat er gerechtigheid moet zijn naar het slachtoffer toe en om mensen die een gevaar betekenen voor anderen tijdelijk uit de maatschappij te verwijderen. In de gevangenis worden alle mensen met problemen samengezet. Het zal niet de eerste keer zijn dat iemand er met meer manipulatieve skills en illegale ideeën buitenwandelt dan hoe hij of zij er is binnengekomen. De hulp-en dienstverlening doet enorm haar best om mensen in de gevangenis een zo normaal mogelijk leven te bieden., Hierdoor vervreemden ze niet helemaal van de maatschappij buiten en blijven ze constructieve doelen nastreven. Maar wat zij kunnen betekenen, blijft beperkter dan idealiter het geval zou zijn. Door een beperkt aantal middelen en mensen.”  

Speelt therapie een belangrijke rol in dat proces?

“Uiteraard speelt therapie speelt een cruciale rol in het idee dat mensen op een goede manier de gevangenis verlaten. Maar ook daar zijn er te weinig middelen en te weinig mensen. Elke leek wil liever dat de muren hoog zijn en de sloten stevig dan dat er binnen de muren voldoende therapie wordt voorzien. Weinigen beseffen wel degelijk dat iedereen die de gevangenis binnenkomt, deze waarschijnlijk ook op een bepaald moment terug verlaat. En daar moeten we op inzetten.” 

Waarop bereid je gevangenen voor die bijna terug vrijkomen?

“JailTv maakt heel wat reportages om mensen voor te bereiden op hun vrijlating. Hoe afkicken van drugs? Hoe omgaan met stress? Hoe werkt een smartphone? Hoe en waar kan ik de bus nemen naar belangrijke diensten na vrijlating? Dat is één aspect van het project. Anderzijds proberen we mensen kritisch naar zichzelf te doen kijken, en voeren we gesprekken waarin we hen zelfbewust proberen te maken van de persoonlijke valkuilen waar zij in de toekomst voorzichtig mee moeten zijn.”  

Is het moeilijk om met gevangenen te werken? Bekijk je ze anders dan mensen die niet opgesloten zitten? 

Mensen zijn niet per definitie ‘goed’ of ‘slecht’. De achtergrond waarin je bent opgegroeid bepaalt voor een groot stuk je kansen om in de gevangenis terecht te komen.

“Wat werken met gedetineerden soms moeilijker maakt, is dat je nooit weet of iemand volledig eerlijk tegen je is. Sommigen zijn in de gevangenis beland omdat ze de neiging hebben de waarheid te verdraaien. Anderen komen pas in de gevangenis terecht in een soort survivaltoestand waarin ze niemand vertrouwen en dus ook niet eerlijk durven te zijn. Dat vraagt van een psycholoog wel wat doorzettingsvermogen, een no-nonsenseaanpak en stevig in je te schoenen staan. Eens ze je vertrouwen en open durven zijn, levert dat enorm waardevolle gesprekken op.” 

 

LEES OOK. Nature vs nurture: is een misdadiger zo geboren? Of ligt het aan de omgeving?

Hebben deze gesprekken jouw beeld tegenover criminelen veranderd?

“Ik ben nooit echt een zwart-witdenker geweest. Mijn beeld naar gedetineerden is dus nooit ongenuanceerd geweest. Wel zetten zulke verhalen je meer aan het denken over het feit dat als je in een goede omgeving opgroeit, in een warm gezin en alle kansen krijgt, je toch verdomme dankbaar mag zijn. Mensen zijn niet per definitie ‘goed’ of ‘slecht’. De achtergrond waarin je bent opgegroeid bepaalt voor een groot stuk je kansen om in de gevangenis terecht te komen.”  

Is er nog werk aan ons gevangenissysteem?

“Absoluut. Wat mij betreft wel. Misschien is het doordat ik zelf psycholoog ben, misschien is het doordat ik zo veel hulpkreten om me heen hoor in de gevangenis. Maar er is absoluut nog veel werk binnen de gevangenismuren, ook op psychologisch vlak.” 

LEES OOK. Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

Waar moet volgens jou dan vooral aan gewerkt worden?

“Er is veel te weinig therapeutische begeleiding. Er zijn psychologen die in deze context het beste van zichzelf geven. Maar aangezien ze met te weinig zijn omdat er niet genoeg middelen voor zijn, is het soms slechts een druppel op een hete plaat. Er zijn vaak lange wachtlijsten en te veel mensen die hulp nodig hebben.” 

Wat is het moeilijkste aan je job?

“Zien dat er zo veel werk te doen is voor psychologen, maar dat er veel te weinig psychologen kunnen werken in deze context. Elke gedetineerde is natuurlijk vrij om een therapeut van buitenaf te laten binnenkomen en deze te betalen, maar die drempel is vaak hoog. Het zou beter zijn als er binnen de muren een team psychologen was dat tijd genoeg had om alle gedetineerden uitgebreid te zien en te helpen.”  

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

2022 © – The Crime Files – All rights reserved

Categorieën
Gevangenis

Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Interiew

Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Jimmy (45) werd als 26-jarige opgepakt voor drugs- en wapenbezit. Hij zat hiervoor zeven maanden vast in de gevangenis van Dendermonde. Jaren later werd hij nogmaals opgepakt en zat hij twee maanden extra. Aangezien we niets anders hadden, werd er tijdens gevechten met pennen in elkaars lijf gehakt”, zegt hij.

Jimmy was veertien jaar oud toen hij voor het eerst in contact kwam met de politie. De toenmalige tiener werd opgepakt voor het stelen van postkaarten uit een winkelcentrum. Een jaar later kwam hij voor het eerst in aanraking met drugs via foute vrienden op een feestje en leerde hij mensen kennen die in de handel zaten. Elf jaar lang gebruikte, dealde en kweekte hij een uitgebreid gamma van drugs.

Maar het was pas jaren later dat Jimmy vast kwam te zitten in de gevangenis. De ondergang van Jimmy’s drugsimperium begon toen hij een jongen rekruteerde die op straat woonde. “Ik woonde alleen en nam hem in huis. Ik stelde voor om de kosten te delen en waarschuwde hem normaal te doen. Achter mijn rug verkocht hij toch drugs aan schoolkinderen. Ik was woest. Ik gooide hem op straat, maar het was te laat. De politie was me al aan het volgen.” Jimmy schudt zijn hoofd en begint lichtjes te glimlachen. “Hij woont nog steeds in hetzelfde dorp als ik, maar hij gaat me wijselijk uit de weg.”

Uiteindelijk viel de politie binnen bij Jimmy en vonden ze van alles: van pepperspray en speciale messen tot drie kilo wiet. Daarnaast werd zijn telefoon volledig uitgelezen waarin ze berichten vonden tussen Jimmy, zijn klanten en leveranciers. “Een harde levensles”, volgens Jimmy. Hij werd veroordeeld tot zeven maanden cel. “De hel op aarde mocht beginnen”, zegt hij.

“De eerste die afkomt, sla ik K.O.”

Ik deed me stoer voor, maar was eigenlijk bang

“Ik ging met een bepaalde mindset naar binnen. De cipiers zagen dit en vroegen ‘Wat ben je van plan?’, waarop ik zei ‘De eerste die afkomt, sla ik K.O.’. Ik wist echt niet wat er ging gebeuren. Ik deed me stoer voor, maar was eigenlijk bang. Heel bang. Ik dacht getest te worden, maar dat bleek niet zo te zijn.”

Vanaf het eerste moment kreeg Jimmy kans op een vervroegde vrijlating. In ruil hiervoor moest hij namen van leveranciers geven. “Had ik volledig meegewerkt, was ik sneller vrij gekomen. Maar ik heb niets gezegd en niemand verraden. Ik doe daar niet aan mee. Zo zit ik in elkaar”, zegt Jimmy. “Ik heb hier ook nooit spijt van gehad. Niet alleen voor mijn eigen principes, maar ook omdat die mannen meteen wraak zouden nemen als ik vrij kwam.”

Op een van zijn eerste dagen binnen was Jimmy op de buitenplaats toen hij een tennisbal naar hem toe gegooid kreeg. Vragend keek hij op, terwijl een aantal gedetineerden deden alsof ze aan hun vinger snoven. “Ik zag dat er een snede in de tennisbal zat, dus deed hem open. Die fucking tennisbal zat vol cocaïne. Ik was geschrokken. Ik gooide de tennisbal terug en wandelde weg. Het was meteen een stevige eerste indruk van de gevangenislevensstijl.”

Jobs in de gevangenis

Gedetineerden in de gevangenis houden zich aan een dagelijkse routine. Een enorm saaie routine, volgens Jimmy.  “Triest. Het is enorm triest daar. De dag begint ’s morgens rond kwart na 5, wanneer de eerste mensen beginnen te werken. Dan is het tijd voor het ontbijt, dat je ook kan overslaan door in je bed te blijven liggen. Je werkt dan tot half 1, wanneer je je lunch uit een heel menu kunt kiezen. Hier betaal je 50 cent tot een euro voor. Na de lunchpauze wordt er terug gewerkt tot in de namiddag, dan mag je buiten wandelen. Na het avondeten is het bezoekuur en dan kruip je terug je bed in.”

Niet iedereen voert dezelfde job uit binnen de gevangenismuren. Zo lijkt het volgens Jimmy soms op een aparte samenleving. “Je hebt schoonmakers, kappers, keukenpersoneel, enzovoort. Ik scheurde oude stoffen en naaide deze samen in de vorm van een vod. Zo werden er tonnen vodden verkocht aan grote bedrijven. Bezigheidstherapie was het een beetje”, lacht hij. “Tussen het wisselen van shiften door telden de cipiers altijd de gedetineerden. Soms gebeurde het dat er iemand niet aanwezig was en dan ontstond er grote paniek. Meestal was die reden heel dom en bleek die persoon in de kelder te zitten of was hij nog aan het werk.”

Jimmy: “Ontsnappingspogingen heb ik ook gezien. Iemand liet zich bijvoorbeeld opsluiten in een ruimte waar een raampje openstond. Touwen lagen dan al klaar om over de muur te geraken. Absurd gewoon. Voor de medegevangenen is dat dan lachen. Omdat je technisch gezien het recht hebt om te ontsnappen, worden deze gevangenen zonder boe of ba terug in hun cel gezet.”

Opstand en gevechten

Hoewel het gevangenisleven in België niet exact zoals in de films is, maakte Jimmy verschillende filmachtige dingen mee. Een opstand leiden is daar eentje van. “We zijn een keer in opstand gekomen. Dit was een reactie op het feit dat we een uur minder buiten mochten komen van de cipiers. Toen stonden we buiten en weigerden we terug naar onze cel te gaan. We bleven drie uur lang staan. Dat was machtig”, zegt Jimmy. “We hebben ons uur langer dan toch nog gekregen. In België kunnen ze overal staken, zelfs in de gevangenis.” (lacht)

Maar de gedetineerden waren niet altijd een verenigd front. Zo heeft Jimmy meerdere keren in gevochten met de gedetineerden. “Het grootste gevecht dat ik heb gehad was toen ik mij ging moeien met een groep Albanezen en een groep Turken. Ik kende die Albanezen van vroeger, dus ik heb me hierin gemengd. Ze gingen elkaar aanvallen omdat de ene aan de andere vroeg om een sigarettenblaadje. Aangezien we niets anders hadden, werd er met pennen in elkaars lijf gehakt. Ik liep zelf geen verwondingen op. Tegen dat de cipiers ter plekke waren, was het al gestopt.”

Ik zei tegen de cipiers dat hij met zijn hoofd tegen de deur was gevallen

Jimmy, al lachend: “Zo heb ik zelf ook eens een gevecht gestart. Ik kwam toen binnen in de gevangenis, de eerste keer, en zag iemand waar ik nog geld van tegoed had. Ik heb hem toen onmiddellijk een rammeling gegeven. Ik zei tegen de cipiers dat hij met zijn hoofd tegen de deur was gevallen. Ik heb mijn geld uiteindelijk wel gekregen.”

Vrienden in de gevangenis

Jimmy was geen lone wolf in de gevangenis. Hij herkende meteen een aantal gezichten, die hij eerder zag buiten de gevangenispoorten. “Een moordenaar uit Kemzeke (Wim Felix, red.) die ik kende en wat mensen van Hell’s Angels keken me aan met een blik van ‘wat kom jij hier doen’”, vertelt Jimmy. “In de gevangenis ontstaan altijd groepjes die samenklitten. Mensen kruipen samen op basis van nationaliteit. Vlamingen klitten samen, Roemenen vormen een groep, Marokkanen zoeken elkaar op, enzovoort. Ik heb in twee maanden tijd drie keer gevochten, altijd met een groep Vlamingen tegen een groep van andere nationaliteit.”

LEES OOK. Werken met criminelen: een interview met gevangenispsychologe Caroline Bruynseels

Naast de verschillende kliekjes, heb je mensen die veel bedelen voor alles: van een sigaret tot een stuk zalm. Jimmy had genoeg financiële middelen om een tv-abonnement te kopen en regelmatig een specialer avondmaal. “Er kwamen geregeld mensen naar mij met de vraag of ze een sigaret of een hap van mijn eten mochten. Binnen de gevangenis moet je dus geen vrienden maken, je weet nooit wie er je gewoon gebruikt voor je geld.”

Buiten de gevangenis merkte Jimmy pas wie écht om hem gaf. “Er zijn veel vrienden en kennissen op bezoek geweest die ik niet had verwacht. En goede vrienden die ik dan weer hoopte te zien, kwamen niet langs. Daarom ben ik nu veel afstandelijker geworden naar iedereen toe. Ik vertrouw veel mensen niet meer. Als het erop aankomt, steekt iedereen een mes in je rug”, zucht Jimmy. “Mijn ouders hebben me gelukkig niet laten vallen en zijn me meerdere keren komen bezoeken in Dendermonde. Natuurlijk waren ze niet blij met het feit dat ik vastzat, maar ze hebben het me vergeven.”

Binnen de gevangenis moet je geen vrienden maken

Uit de goot

De eerste keer dat hij werd vrijgelaten, pakte Jimmy zijn oude leven weer op. “Ik heb toen mijn ouders bezocht, ben naar de winkel gegaan en ben de volgende dag gaan werken. Mijn baas had me niet ontslagen. Daar ben ik hem nog steeds dankbaar voor”, zegt Jimmy. “Ik ben uiteindelijk daar vertrokken, omdat ik een aanbieding kreeg bij een ander bedrijf. Ik voel me daar nog steeds schuldig over. Die baas heeft mij enorm geholpen. Ik ben nu een projectmanager, dat kunnen weinig ex-gevangenen zeggen denk ik.”

Jimmy pikte zijn leven op waar het gebleven was, maar liet de drugswereld achter zich. “Na de laatste keer heb ik tegen mezelf gezegd ‘nu is het genoeg geweest’ en ermee gekapt. Terug wat rust in mijn leven. Ik gebruikte drugs van mijn 15 jaar tot mijn 39. Ik ben hierdoor enorm veel dingen vergeten uit het verleden. Het was niet makkelijk, maar ik ben blij dat ik er vanaf ben. Een enorme opluchting.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

2022 © – The Crime Files – All rights reserved

Categorieën
Gevangenis

Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

ACHTERGROND

Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

Er zijn wereldwijd heel wat grote verschillen wanneer het op detentie aankomt. Ook in gevangenissen van Westerse samenlevingen varieert de manier van aanpakken fel. Zo zal je als gedetineerde een heel ander leven leiden in de Verenigde Staten tegenover Noorwegen. Wij zetten de grootste verschillen even op een rijtje.

Om een duidelijke vergelijking te maken, bekijken we twee zwaar beveiligde gevangenissen. Halden Prison in Noorwegen en Attica Correctional Facility in New York. Deze twee gevangenissen huizen criminelen van ongeveer hetzelfde kaliber.

Populatie en werknemers

In het Noorse Halden Prison huizen zo’n 250 gevangenen, die worden begeleidt door een staff van 340 personen. Hierbij zitten cipiers, maar ook leerkrachten, begeleiders en zorgpersoneel. Alle cipiers ondergaan er verplicht een opleiding van twee jaar, waardoor ze ook kunnen functioneren als maatschappelijk werkers. Het personeel is er gewend om in nauw contact te staan met de gevangenen. Zo eten, werken en sporten ze samen. Deze manier van werken is erg bewust, en noemt ‘dynamische veiligheid’. De cipiers en gevangenen krijgen een soort vertrouwensband, die steunt op wederzijds respect. ‘Het is geen rocket science,’ aldus gevangenisdirecteur Strømnes in de documentaire Breaking the Cycle, waarin de twee gevangenissen met elkaar vergeleken worden, “Het draait allemaal rond goede communicatie. Zie de gevangene niet als een crimineel, maar als een persoon die een misdaad beging.”

Het draait allemaal rond goede communicatie. Zie de gevangene niet als een crimineel, maar als een persoon die een misdaad beging.

In het Amerikaanse Attica ligt de populatie een stuk hoger. Een kleine 2500 gevangenen, die worden gesuperviseerd door een staff van 875. In een rapport van de Correctional Association of New York over Attica stond dat onder de staff een cultuur heerst van ‘decennialange racistische wreedheid, geweld, intimidatie en misbruik’. De situatie verbeterde door de jaren heen, onder meer door de installatie van camera’s. Toch heerst er nog steeds een sfeer van intimidatie en onderdrukking. “Wij zijn het uitschot van de aarde en verdienen het om gestraft te worden, bovenop de straf die de rechters ons oplegden. Dat is hoe de bewakers het bekijken”, zo sprak een Amerikaanse gevangene in Breaking the Cycle.

Ook de mentaliteit van de bewakers in erg verschillend. Zo sprak Maria Frøvik, cipier uit Halden: “Ik vind mijn werk erg zinvol. We kunnen gedetineerden helpen met toekomstplannen. We kunnen ze zien groeien en veranderen, terwijl we hun reis hier van A tot Z volgen.” De Amerikaanse cipiers kijken op een heel andere manier naar hun beroep: “Ik weet dat ik mijn werk goed doe. Ik weet niet of ik een dagelijkse directe positieve invloed heb op een gevangene. Ik doe gewoon mijn werk zoals het hoort. Mijn doel is om elke dag thuis te komen. Dat is de beloning die ik krijg, om mijn kinderen weer te zien”, aldus Michelle Boeheim, penitentiair inrichtingswerker in Attica. “Een goede dag?” ging Trevor MacIntyre, cipier in Attica verder, “Veilig en ongedeerd naar huis gaan, naar mijn familie. Dat is een goede dag.”

Infrastructuur en cellen

In het Noorse Halden, lijken “cellen” niet zo heel veel te verschillen van een appartement of kot in de gewone maatschappij. Gevangenen hebben een bed, bureau, kast, schappen, een kleine badkamer, een koelkast en een raam. De inwoners hebben de mogelijkheid hun kamers te verlaten, want er zijn gemeenschappelijke keukens waar de gevangenen samen maaltijden bereiden en eten. Er is een garage waar bewakers naast gedetineerden werken, een pas geopend restaurant en een muziekstudio. Ook over het design van de gebouwen is uitvoerig nagedacht. Het complex moet namelijk zoveel mogelijk een dorp nabootsen, zodat bewoners zich als deel van een samenleving voelen. Het gebouwencomplex won volgens de BBC verschillende desginerprijzen. Aan dit designermodel hangt ook wel een stevig prijskaartje. Zo kostte het meer dan 162 miljoen euro om het project in 2014 te realiseren.

In Attica zijn de cellen iets meer wat je in de films ziet, of wat je je voorstelt wanneer je aan een gevangenis denkt. Lange gangen met getraliede hokken, met een kleine wastafel en toilet waar gevangenen open en bloot naar de wc moeten gaan. Dit geeft de officieren een open gezichtsveld. De open cellen garanderen dat de officieren altijd weten wat er gaande is. De gedetineerden mogen halverlings een deken ophangen als ze naar het toilet gaan, maar ze moeten wel altijd zichtbaar blijven. Ook over het design van de Amerikaanse gevangenis is uitvoering nagedacht, al is het niet om dezelfde reden als in Noorwegen. Hier draait het hele complex om veiligheid. In de wachttoren uitkijkend over het binnenplein zijn bewakers bewapend met semiautomatische geweren en “chemische middelen”, zoals traangas en pepperspray.

Het prijskaartje van de bouw van Attica Correction Facility lag een stuk lager dan zijn tegenhanger in Noorwegen. Zo kostte het 8,5 miljoen euro om de Amerikaanse gevangenis in 1931 te bouwen

Maaltijden en etenstijd

Als je in je cel zit en bezig bent met je problemen, met daarbovenop nog een knorrende maag? Het maakt je gek.

Amerikaanse gevangenissen staan al langer onder vuur voor het voedsel dat aan gevangenen wordt gegeven. Zo was er in 2018 een reeks hongerstakingen en opstanden in verschillende gevangenissen over het hele land. De gevangenen hadden een lijst van tien eisen, waaronder een eis over betere voeding en de levenskwaliteit binnen gevangenissen. “Het voedsel dat gevangenen krijgen, is soms oneetbaar, soms bedorven of verrot,” zegt Amani Sawari, van Jailhouse Lawyers Speak (JLS), een netwerk van gevangenen die rechtsbijstand en training bieden aan medegevangenen aan eater. “In zulke omstandigheden kan je geen decennia lang gezond leven.”

Wanneer je als gevangene niet kan terugvallen op extra eten uit het winkeltje, honger je volgens de Amerikaanse gedetineerden uit in Attica. “Je laatste maaltijd is om vijf uur, dus als je in je cel zit en bezig bent met je problemen, met daarbovenop nog een knorrende maag, dan kan dat wreed zijn. Het maakt je gek.” aldus een gevangene in Breaking The Circle.

In de Halden gevangenis daarintegen wordt etenstijd net gezien als een belangrijk deel van de dag. De keuken dient als een ontmoetingsplaats, waar je je sociale vaardigheden kunt ontwikkelen terwijl je een maaltijd deelt met anderen. De gevangenen koken er samen, al zijn de regels hierrond ook vrij strikt. De uren staan vast. De gevangenen krijgen een voedzaam aanbod, dat op tijd varieert.

Onderwijs en recidive

In Halden draait het gevangenschap voornamelijk maar om één ding, de gedetineerden opnieuw klaarmaken om succesvolle burgers te zijn. Hierdoor is onderwijs en bijscholing er erg belangrijk. Je kan er leren schrijven, maar ook op universitair niveau diploma’s halen. “Van buitenaf lijkt het misschien dat we te goed leven. Maar je moet begrijpen dat we nog steeds opgesloten zitten. Als je mensen slecht behandelt, wat gebeurt er dan als ze vrijkomen? Mensen moeten in de gevangenis kunnen inzien dat ze meer zijn dan de dingen die ze in het verleden deden”, aldus een gevangene in Breaking the Cycle.

In Attica smeken gevangenen al jaren om betere educatie. In 2015 schreef gevangene Lennon een open brief die gepubliceerd werd in de New York Times, over de nood aan onderwijs in de gevangenis. Lennon opperde dat gevangenen door educatie de kans krijgen om betere mensen te worden, en minder kans hebben om een nieuwe misdaad te begaan nadat ze vrijkomen. “De meesten van ons zullen op een dag de gevangenis verlaten”, schreef Lennon. “We moeten voorbereid zijn om terug te keren naar de buitenwereld, zodat we daar kunnen blijven.”

LEES OOK. Gevangenen enkel straffen werkt niet

Vergelding vs re-integratie

Maar welk gevangenissysteem is nu het beste? Het antwoord is minder evident dan je denkt. “Als je je afvraagt of een gevangenissysteem effectief is, dan hangt dit af van welke functie je de straf wil geven”, aldus Tom Vander Beken, professor Criminologie, Strafrecht en Sociaal recht aan de Universiteit Gent. Dient de straf om pijn te doen? Of heeft ze als doelstelling om te reintegreren? “Er zijn een hoop mogelijke doelstellingen die men met een gevangenisstraf wil bereiken. Men moffelt dat vaak weg door te zeggen dat gevangenisstraffen voornamelijk voor re-integratie dienen. Dat is natuurlijk niet correct . Er zijn ook heel wat andere functies zoals vergelding, retributie, herstel van het slachtoffer, maar ook de bescherming van onze maatschappij.”

Wanneer mensen stoppen met criminaliteit, heeft dit zelden iets te maken met het feit of ze al dan niet opgesloten zitten. Het gaat om een leven bouwen dat belangrijker is dan de criminaliteit.

De Amerikaanse en Noorse gevangenissystemen focussen volgens Vander Beken op twee heel andere doelstellingen. Scandinavische gevangenissen zetten heel erg in op de re-integratie en normalisering. Het leven binnen de gevangenismuren moet zoveel mogelijk gelijk zijn aan dat erbuiten. “Hierdoor is de enige ‘straf’ die in Noorse gevangenissen overblijft de vrijheidsberoving zelf”, volgens Vander Beken. “In het Amerikaanse systeem ligt dit helemaal anders. Hier wordt de focus veel meer gelegd op de straf zelf. Aspecten van re-integratie zijn er veel minder uitgewerkt of komen amper aan bod, waardoor een grotere recidive en hogere opsluitingsgraad het gevolg is.”

Wanneer je de recidivegraad van de twee systemen vergelijkt, merk je dat bij het Amerikaanse systeem veel meer gevangenen na hun vrijlating weer terugkeren dan bij het Noorse systeem. Zo is de recidivegraad in Amerika 76,6 procent. In Noorwegen daarentegen ligt deze op twintig procent, een van de laagste percentages ter wereld.

Keerpunten

“Het draait allemaal rond keerpunten”, gaat Professor Vander Beken verder, “Wanneer mensen stoppen met criminaliteit, heeft dit zelden iets te maken met het feit of ze al dan niet opgesloten zitten. Het gaat om een leven bouwen dat belangrijker is dan de criminaliteit. Dit kan familie zijn, maar ook een nieuwe passie of een job. In contexten waar er een zo normaal mogelijke atmosfeer wordt gecreëerd en dus ruimte is om te groeien en te leren, kunnen deze keerpunten tijdens de detentie gevormd worden.”

“Noordse landen hebben eigenlijk traditioneel al een cultuur die erg gericht is op gemeenschap en inclusie. Dat betekent dat ook veroordeelden tot die gemeenschap blijven behoren en daar ook in terugkeren. Het Amerikaanse systeem is veel meer op het individu en zijn individuele vrijheden gebaseerd. De rol van de overheid is er om tegen personen die bepaalde regels overtreden te interveniëren want die schaden de rechten van anderen. Het idee van uitstoten en exclusie past meer in een Amerikaans systeem dan in dat gemeenschapsgerichte Scandinavische systeem. Daar is solidariteit en zorg voor elkaar veel belangrijker dan in een systeem waar het ieder voor zich is, wat men vooral terugvindt in de erg liberale Amerikaanse context.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

2022 © – The Crime Files – All rights reserved