Stel dat iemand je vraagt om een bekende verdwijningszaak op te noemen. De kans is dan groot dat je Gabby Petito of Julie Van Espen zou antwoorden. Dat is niet zo verwonderlijk, want de media geeft disproportioneel veel aandacht aan vermiste blanke vrouwen ten opzichte van vermiste gekleurde vrouwen en mannen. Dit fenomeen noemen media-experten missing white woman syndrome.
De term missing white woman syndrome werd voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse journaliste Gwen Ifill. Dat deed ze tijdens een journalistenconferentie in 2004. Ifill impliceerde toen dat wanneer een blanke vrouw vermist raakt, de media hier zodanig op focust dat ander nieuws in de achtergrond verdwijnt. Media-experten gebruikten de term later om de overmatige focus op vermiste vrouwen aan te duiden, ten koste van aandacht voor gekleurde vermiste vrouwen en vermiste mannen.
Zach Sommers, Amerikaanse criminoloog en advocaat, is een van de enige wetenschappers die onderzoek naar dit fenomeen gedaan heeft. Hij raakte erin geïnteresseerd toen hij op tv een nieuwsreportage zag over een meisje dat vermoedelijk ontvoerd was: “Het viel me op dat ze er uitzag zoals alle andere vermiste personen op de tv: blank, jong, blond en vrouw. Ik wilde er online informatie over opzoeken, maar ontdekte al snel dat er geen cijfermateriaal voorhanden was. Daarom besloot ik om zelf te onderzoeken of ras en geslacht invloed hebben op de media-aandacht die een ontvoerde krijgt.”
Een ontvoerde man past niet in het klassieke beeld van een slachtoffer
Om dit te onderzoeken telde Sommers alle online artikels over ontvoerde personen tussen 2013 en 2016 van vier nieuwssites, waaronder CNN. Hij richtte zich specifiek op mensen die ofwel effectief ontvoerd waren, ofwel vermist waren en niemand uit hun omgeving wist waarom.
De criminoloog kwam zo uit op 445 personen die werden besproken in 1093 artikels. Hij verdeelde deze personen in groepen naargelang hun ras en geslacht. Deze cijfers vergeleek hij dan met het aantal effectief vermiste personen per ras en geslacht op basis van statistieken van de FBI. Groepen die vaker voorkwamen in de media dan in de statistieken kregen dus disproportioneel veel aandacht tegenover andere groepen.
Uit de resultaten bleek duidelijk dat zowel ras als geslacht een rol speelt in media-aandacht. Op de nieuwssites verschenen 1,4 keer zoveel vrouwen als mannen dan dat je op basis van de criminaliteitsstatistieken zou verwachten, en meer dan anderhalf keer zoveel blanken als zwarten. Het effect was nog groter als je keek naar het aantal artikels gewijd aan elke groep: vrouwen verschenen in bijna drie keer zoveel artikels als mannen in verhouding tot de statistieken, en blanken in meer dan drie keer zoveel artikels als zwarten.
Sommers had wel verwacht dat het geslacht en ras van een ontvoerde een impact zou hebben, maar niet hoe groot die zou zijn.
“Een derde van de mensen die media-aandacht kreeg waren blanke vrouwen en meisjes, en de helft van alle artikels ging over hen. Vooral dat laatste cijfer heeft me verbaasd. Dat is een enorme overrepresentatie tegenover het aandeel blanke vrouwen dat effectief vermist is.”
De criminoloog vermoed dat de media meer aandacht geeft aan blanke dan aan zwarte ontvoerde personen, omdat de meerderheid er zich beter mee kan identificeren. “Als we een nieuwsbericht zien over een vermiste blanke, dan denken we: ‘Dat kan mijn dochter, leraar of buurvrouw zijn’.”
“Het is ook mogelijk dat we andere veronderstellingen maken over blanke en zwarte vermisten. Misschien denken we bij een blanke persoon sneller dat er iets verschrikkelijk gebeurd is en we hen moeten helpen, terwijl we bij een zwarte persoon sneller denken dat ze zelf weggelopen of verantwoordelijk zijn.”
Over geslacht denkt hij dat ons idee over slachtofferschap er voor iets tussen zit. “Volgens mij heeft het te maken met het idee van de damsel in distress. Dat is een concept uit onze verhalen en films waarin een jong meisje in nood gered moet worden door een ridder of held. Dat zag je vroeger veel in de klassieke Disneyfilms. Als je de vergelijking trekt met vermiste personen, dan is een ontvoerde vrouw de damsel die gered moet worden door de politie, die de ridders zijn. Het is een sterk verhaal waar we allemaal bekend mee zijn en waarvan de media verwacht dat het de kijker interesseert. Een ontvoerde man past niet in dat klassieke beeld.”
Hoewel ras en geslacht een bijna even grote invloed hebben, is er opvallend minder aandacht voor geslacht dan ras in zowel de wetenschappelijke literatuur als de media. Als je missing white woman syndrome in de Engelstalige Wikipedia of Google intypt, zal je vooral informatie vinden over de rol van ras en weinig tot niets over geslacht. Hoe komt dat? Sommers heeft dit niet rechtstreeks in zijn studie onderzocht, maar heeft wel een vermoeden.
“Ik denk dat mensen meer verstouwd zijn met het idee dat zwart zijn een rol speelt in media-aandacht dan dat man zijn een rol speelt. Het ligt ook meer in lijn met historische ongelijkheden en zeker in de VS zijn we het gewend om over raciale ongelijkheid in de criminaliteit te praten. Bij de mogelijkheid dat geslacht een rol speelt, staan we niet zo vaak stil, dus kost het misschien meer tijd om er gewend aan te raken.”
De media kiest meestal voor personen die aan de traditionele schoonheidsidealen voldoen
Naast ras en geslacht spelen vermoedelijk ook andere factoren mee die Sommers niet in zijn studie onderzocht heeft.
“Ik heb overwogen om het effect van aantrekkelijkheid te meten. Dat is vrij moeilijk en ook een beetje vies, maar er zijn wel manieren om het te doen. Ik heb het uiteindelijk niet gedaan, maar ik denk zeker dat het een rol speelt. Je ziet bijvoorbeeld zelden blanke vrouwen die zwaarlijvig zijn of gezichtsafwijkingen hebben. De media kiest meestal voor personen die aan de traditionele schoonheidsidealen voldoen. Zo hebben opvallend veel onder hen blond haar.”
“Een ander factor is klasse. Maar klasse is zeker in de VS en ook in andere landen gelinkt met ras, dus het is niet makkelijk om de twee uit elkaar te halen. Ik heb er geen data over, maar we zien in de VS geen jonge blanke vrouwen op tv verschijnen die uit de arbeidersklasse komen en in een woonwagenpark wonen. Meestal zijn het hoger opgeleiden met een eerder elitaire status die de media-aandacht krijgen.”
Door de media-aandacht kunnen blanke vrouwen overschatten hoeveel gevaar ze lopen om ontvoerd te worden
In ons land is er nog geen onderzoek gedaan naar missing white woman syndrome. Of het fenomeen zich hier dus ook voordoet, is niet geweten. Toch vermoed Sommers dat zijn resultaten zich vertalen naar andere landen.
“De redenen die vermoedelijk de verschillen in media-aandacht verklaren, zijn vrij universeel in de westerse wereld. Het idee van de damsel in distress vind je in zowel Amerikaanse als Europese verhalen en de sterkere identificatie met blanke slachtoffers komt vast ook in Europa voor. Ik vermoed dus dat het een fenomeen is in de hele westerse wereld en misschien daarbuiten ook. De westerse media en cultuur doordringt de hele wereld door globalisatie, en colorisme, discriminatie op basis van gradaties in de huidskleur, komt ook in niet-blanke landen voor.”
Sommers vindt het belangrijk dat missing white woman syndrome meer aandacht krijgt, omdat media-aandacht effectief invloed heeft op de kans om vermiste en ontvoerde personen terug te vinden.
Daarnaast heeft de media heeft ook een grote invloed op ons denken, waardoor we door de onevenredige aandacht onjuiste ideeën kunnen ontwikkelen over hoe vaak bepaalde criminele feiten voorkomen. Zo kunnen blanke vrouwen overschatten hoeveel gevaar ze lopen om ontvoerd te worden en kunnen gekleurde vrouwen en mannen dit net onderschatten.
Sommers hoopt dat door de recente aandacht voor het fenomeen, de ongelijkheden in de media zullen afnemen.
“Jammer genoeg praten we meestal pas over dit soort onderwerpen wanneer er iets verschrikkelijks gebeurd is zoals met Gabby Petito. Die zaak heeft missing white woman syndrome bekendgemaakt bij het grote publiek. Ik hoop dat er toch iets positiefs uit zal voortvloeien en we in de toekomst een gelijkere verdeling van de media-aandacht voor de verschillende slachtoffergroepen zullen krijgen.”
2022 © – The Crime Files – All rights reserved