Maand: mei 2022

VOOR/TEGEN: Schuilt er een moordenaar in ieder van ons?

Berichtauteur Door Jolien Pollet
Berichtdatum 31/05/2022
Geen reacties op VOOR/TEGEN: Schuilt er een moordenaar in ieder van ons?

Achtergrond

VOOR/TEGEN: Schuilt er een moordenaar in ieder van ons?

De meningen over deze breinbrekende kwestie zijn verdeeld. Terwijl sommigen zeggen dat ieder van ons een fysieke moord kan plegen, spreken anderen dit sterk tegen. Wij spraken klinisch psycholoog Jurgen Nys: ”Biologisch gezien kan je wel zeggen dat mensen in staat zijn tot doding”. Maar ook criminoloog Christophe Busch, die dit tegenspreekt: ”Wij zijn als sociale dieren geremd om gewelddadig te zijn.”

JA

Jurgen Nys – klinisch psycholoog

NEE

Christophe Busch – criminoloog

Nys: “Je moet onderscheid maken tussen twee vormen van moord: geplande moorden en impulsieve moorden. Die laatste vorm is een vorm van moord dat elke doorsnee mens biologisch gezien kan uitvoeren. De mens, zeker mannen, hebben een bepaalde status te verdedigen. Ze hebben dit gewoon evolutionair meegekregen. In een aantal situaties kan dit aanleiding geven tot extreme agressie. Dit alleen in bepaalde omstandigheden en contexten.”

LEES OOK. Wat is een psychopaat?

Wat voor omstandigheden?

Nys: “Uit onderzoek blijkt dat 80% van de moorden gepleegd worden door mannen. De meeste slachtoffers zijn ook mannen. Moorden is dus vooral een ‘mannenzaak’. Vaak is de grootste motivatie hierachter om een bepaalde reputatie te behouden. Ook jaloezie kan een grote aanleiding zijn. Er blijkt dat er toch een bepaalde rivaliteit is tussen mannen, naar vrouwen toe. Partnermoord komt ook vaak voor wanneer er vermoeden of sprake is van ontrouw. Ook door een relatie te beëindigen kan bij een man dit instinct naar boven laten komen. Het is dus sterk situationeel gestuurd.”

“Heel wat ernstige agressie wordt ook gepleegd onder invloed van alcohol of drugs. Als die cocktail van bovenstaande zaken aanwezig is, denk ik dat iedereen in staat is tot moord. Agressie hoort bij de mens. We zijn natuurlijk ook sociale wezens en hebben met elkaar afgesproken dat agressie niet kan. Door alcohol of drugs kunnen die sociale remmingen hun kracht verliezen en kan die extreme agressie getriggerd worden.”

“80% van de moorden gepleegd worden door mannen”

Dus in principe kunnen zelfs de meest mentaal stabiele mensen moorden?

Nys: “Het zou kunnen dat iemand met een psychologisch perfect profiel toch overgaat tot een doding enkel en alleen omdat er verschillende factoren hem of haar daartoe leiden: alcohol, overspel of zelfs slaaptekort. Het menselijke gedrag is zeer complex. Iedereen en elke situatie is anders. Het is een zeer genuanceerde vraag, waarvan het antwoord afhankelijk is van persoon tot persoon.”

“Agressie hoort bij de mens”

Hoe zit het met geplande moorden? Kan iedereen zomaar voorbedacht moorden?

Nys: “Als we het hebben over de geplande moord, dan denk ik dat er wel wat disfuncties moeten zijn in het psychologisch profiel van de dader, zoals narcisme of psychopathie. Want er gaat planning aan vooraf. De impuls van het moment is er dus niet. Je ziet ook hoe mensen met psychopathische kenmerken die sociale remmingen bijna niet hebben, waardoor ze sneller in staat zijn om een geplande moord uit te voeren. Het zijn daarom niet allemaal niet psychopaten die geplande moorden plegen, maar ze scoren wel een stuk hoger dan de doorsnee persoon.”

Veel mensen zeggen dat ze de verkrachter of moordenaar van een naaste zouden vermoorden als ze weten wie het is. Hebben zij dan ook een psychopathisch kantje?

Nys: “Dat is een hele normale reactie. Het is een reflex op zo’n situatie. Maar er is een groot verschil tussen de eerst gedachte en het effectief uitvoeren. De doorsnee persoon heeft de spontane reactie om op deze manier te reageren, maar onze sociale remmingen hebben die biologische reactie bijgevijld. We weten wat kan en niet kan. Wraakacties zijn dus eerder uitzonderlijk.”

Busch: “Wij zijn als sociale dieren geremd om gewelddadig te zijn. Maar die remmingen kunnen vervagen. Dat doe je bijvoorbeeld door wat we in de criminologie neutraliseringstechnieken noemen. Je praat je acties goed door bijvoorbeeld te zeggen: ’ik schiet niet op de medemens, maar op de vijand‘. Bij sommige mensen werkt dat heel goed, omdat hun empathie lager ligt. Dat maakt de ’gewone’ mens anders dan de moordenaar.”

LEES OOK. Nature vs nurture: is een misdadiger zo geboren? Of ligt het aan de omgeving?

Dus onze empathie ligt hoger dan die van Dutroux of De Gelder, dat maakt ons anders dan hen?

Busch: “Zij hebben ernstige persoonlijkheidsproblematieken. Dat maakt het voor hen makkelijker om geweld te plegen, omdat zij weinig remmingen hebben. Ik had ooit een patiënt die stripfiguren zag, die hem vertelden dat hij zijn vader iets moest aandoen. Dat maakt dat die persoon die de feiten heeft gepleegd ‘minder schuldig’ is, omdat hij een stoornis heeft. Hij heeft niet gekozen om die stripfiguren te zien. Het neemt de schuld niet weg, maar het toont aan dat de ‘gewone’ mens, die deze stoornissen niet hebben, dezelfde acties niet kunnen nadoen.”

Zijn er nog ingrediënten die kunnen leiden tot de cocktail van een moordenaar?

Busch: “Mensen hebben liever een verklaring, maar die is er niet. Bij persoon X is het anders dan bij persoon Y. We kennen wel de ingrediënten die samen heel toxisch kunnen zijn. Dit zijn vaak persoonlijkheidsproblematieken zoals narcisme of antisociale persoonlijkheidsstoornis. Het is geen exacte wetenschap. Zo hoeft psychopathie niet te betekenen dat je iemand gaat vermoorden. De meeste succesvolle psychopaten zitten in het management. Onsuccesvolle psychopaten zitten in de gevangenis. Elke kwestie is dus anders.”

LEES OOK. Nature VS Nurture.

“Succesvolle psychopaten zitten in management. Onsuccesvolle psychopaten zitten in de gevangenis”

Wat dan met de doorsnee mannen die hun vrouw (of de minnaar) vermoorden bij overspel?

Busch: “Mannen die op dat moment in staat zijn tot moord, zijn niet doorsnee. Hoewel het een primitief instinct is dat naar boven komt op dat moment, heeft de doorsnee mens voldoende remmingen om dit tegen te gaan. Er moet een persoonlijkheidsproblematiek spelen bij die mensen om op dat moment in staat te zijn tot moord.”

Denk je dat de doorsnee mens ook niet zal moorden wanneer ze onder invloed zijn?

Busch: “Dit heeft zeker invloed. Alcohol en drugs hebben ook effect op onze hersenen. Dat werkt vooraf en achteraf; als je jezelf eerst lazarus drinkt, dan is het morele onderdrukt. Je bent minder geremd om geweld te plegen. Maar dan ontstaat er een andere problematiek: als je geweld gepleegd hebt, kan het zijn dat je in nuchtere toestand tot besef komt. Als je dan opnieuw drinkt, voel je de stress hierrond minder. Zo ontstaat een sneeuwbaleffect waarin je ziet dat mensen in een continu onderdrukte fase zitten. Mensen gaan dan een beetje gerobotiseerd de geweldplegingen uitvoeren. Dan zijn het eigenlijk geen mensen meer.”

deze manier te reageren, maar onze sociale remmingen hebben die biologische reactie bijgevijld. We weten wat kan en niet kan. Wraakacties zijn dus eerder uitzonderlijk.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Gevangenis

Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Berichtauteur Door Jolien Pollet
Berichtdatum 26/05/2022
Geen reacties op Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Interiew

Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Jimmy (45) werd als 26-jarige opgepakt voor drugs- en wapenbezit. Hij zat hiervoor zeven maanden vast in de gevangenis van Dendermonde. Jaren later werd hij nogmaals opgepakt en zat hij twee maanden extra. “Aangezien we niets anders hadden, werd er tijdens gevechten met pennen in elkaars lijf gehakt”, zegt hij.

Jimmy was veertien jaar oud toen hij voor het eerst in contact kwam met de politie. De toenmalige tiener werd opgepakt voor het stelen van postkaarten uit een winkelcentrum. Een jaar later kwam hij voor het eerst in aanraking met drugs via foute vrienden op een feestje en leerde hij mensen kennen die in de handel zaten. Elf jaar lang gebruikte, dealde en kweekte hij een uitgebreid gamma van drugs.

Maar het was pas jaren later dat Jimmy vast kwam te zitten in de gevangenis. De ondergang van Jimmy’s drugsimperium begon toen hij een jongen rekruteerde die op straat woonde. “Ik woonde alleen en nam hem in huis. Ik stelde voor om de kosten te delen en waarschuwde hem normaal te doen. Achter mijn rug verkocht hij toch drugs aan schoolkinderen. Ik was woest. Ik gooide hem op straat, maar het was te laat. De politie was me al aan het volgen.” Jimmy schudt zijn hoofd en begint lichtjes te glimlachen. “Hij woont nog steeds in hetzelfde dorp als ik, maar hij gaat me wijselijk uit de weg.”

Uiteindelijk viel de politie binnen bij Jimmy en vonden ze van alles: van pepperspray en speciale messen tot drie kilo wiet. Daarnaast werd zijn telefoon volledig uitgelezen waarin ze berichten vonden tussen Jimmy, zijn klanten en leveranciers. “Een harde levensles”, volgens Jimmy. Hij werd veroordeeld tot zeven maanden cel. “De hel op aarde mocht beginnen”, zegt hij.

“De eerste die afkomt, sla ik K.O.”

Ik deed me stoer voor, maar was eigenlijk bang

“Ik ging met een bepaalde mindset naar binnen. De cipiers zagen dit en vroegen ‘Wat ben je van plan?’, waarop ik zei ‘De eerste die afkomt, sla ik K.O.’. Ik wist echt niet wat er ging gebeuren. Ik deed me stoer voor, maar was eigenlijk bang. Heel bang. Ik dacht getest te worden, maar dat bleek niet zo te zijn.”

Vanaf het eerste moment kreeg Jimmy kans op een vervroegde vrijlating. In ruil hiervoor moest hij namen van leveranciers geven. “Had ik volledig meegewerkt, was ik sneller vrij gekomen. Maar ik heb niets gezegd en niemand verraden. Ik doe daar niet aan mee. Zo zit ik in elkaar”, zegt Jimmy. “Ik heb hier ook nooit spijt van gehad. Niet alleen voor mijn eigen principes, maar ook omdat die mannen meteen wraak zouden nemen als ik vrij kwam.”

Op een van zijn eerste dagen binnen was Jimmy op de buitenplaats toen hij een tennisbal naar hem toe gegooid kreeg. Vragend keek hij op, terwijl een aantal gedetineerden deden alsof ze aan hun vinger snoven. “Ik zag dat er een snede in de tennisbal zat, dus deed hem open. Die fucking tennisbal zat vol cocaïne. Ik was geschrokken. Ik gooide de tennisbal terug en wandelde weg. Het was meteen een stevige eerste indruk van de gevangenislevensstijl.”

Jobs in de gevangenis

Gedetineerden in de gevangenis houden zich aan een dagelijkse routine. Een enorm saaie routine, volgens Jimmy. “Triest. Het is enorm triest daar. De dag begint ’s morgens rond kwart na 5, wanneer de eerste mensen beginnen te werken. Dan is het tijd voor het ontbijt, dat je ook kan overslaan door in je bed te blijven liggen. Je werkt dan tot half 1, wanneer je je lunch uit een heel menu kunt kiezen. Hier betaal je 50 cent tot een euro voor. Na de lunchpauze wordt er terug gewerkt tot in de namiddag, dan mag je buiten wandelen. Na het avondeten is het bezoekuur en dan kruip je terug je bed in.”

Niet iedereen voert dezelfde job uit binnen de gevangenismuren. Zo lijkt het volgens Jimmy soms op een aparte samenleving. “Je hebt schoonmakers, kappers, keukenpersoneel, enzovoort. Ik scheurde oude stoffen en naaide deze samen in de vorm van een vod. Zo werden er tonnen vodden verkocht aan grote bedrijven. Bezigheidstherapie was het een beetje”, lacht hij. “Tussen het wisselen van shiften door telden de cipiers altijd de gedetineerden. Soms gebeurde het dat er iemand niet aanwezig was en dan ontstond er grote paniek. Meestal was die reden heel dom en bleek die persoon in de kelder te zitten of was hij nog aan het werk.”

Jimmy: “Ontsnappingspogingen heb ik ook gezien. Iemand liet zich bijvoorbeeld opsluiten in een ruimte waar een raampje openstond. Touwen lagen dan al klaar om over de muur te geraken. Absurd gewoon. Voor de medegevangenen is dat dan lachen. Omdat je technisch gezien het recht hebt om te ontsnappen, worden deze gevangenen zonder boe of ba terug in hun cel gezet.”

Opstand en gevechten

Hoewel het gevangenisleven in België niet exact zoals in de films is, maakte Jimmy verschillende filmachtige dingen mee. Een opstand leiden is daar eentje van. “We zijn een keer in opstand gekomen. Dit was een reactie op het feit dat we een uur minder buiten mochten komen van de cipiers. Toen stonden we buiten en weigerden we terug naar onze cel te gaan. We bleven drie uur lang staan. Dat was machtig”, zegt Jimmy. “We hebben ons uur langer dan toch nog gekregen. In België kunnen ze overal staken, zelfs in de gevangenis.” (lacht)

Maar de gedetineerden waren niet altijd een verenigd front. Zo heeft Jimmy meerdere keren in gevochten met de gedetineerden. “Het grootste gevecht dat ik heb gehad was toen ik mij ging moeien met een groep Albanezen en een groep Turken. Ik kende die Albanezen van vroeger, dus ik heb me hierin gemengd. Ze gingen elkaar aanvallen omdat de ene aan de andere vroeg om een sigarettenblaadje. Aangezien we niets anders hadden, werd er met pennen in elkaars lijf gehakt. Ik liep zelf geen verwondingen op. Tegen dat de cipiers ter plekke waren, was het al gestopt.”

Ik zei tegen de cipiers dat hij met zijn hoofd tegen de deur was gevallen

Jimmy, al lachend: “Zo heb ik zelf ook eens een gevecht gestart. Ik kwam toen binnen in de gevangenis, de eerste keer, en zag iemand waar ik nog geld van tegoed had. Ik heb hem toen onmiddellijk een rammeling gegeven. Ik zei tegen de cipiers dat hij met zijn hoofd tegen de deur was gevallen. Ik heb mijn geld uiteindelijk wel gekregen.”

Vrienden in de gevangenis

Jimmy was geen lone wolf in de gevangenis. Hij herkende meteen een aantal gezichten, die hij eerder zag buiten de gevangenispoorten. “Een moordenaar uit Kemzeke (Wim Felix, red.) die ik kende en wat mensen van Hell’s Angels keken me aan met een blik van ‘wat kom jij hier doen’”, vertelt Jimmy. “In de gevangenis ontstaan altijd groepjes die samenklitten. Mensen kruipen samen op basis van nationaliteit. Vlamingen klitten samen, Roemenen vormen een groep, Marokkanen zoeken elkaar op, enzovoort. Ik heb in twee maanden tijd drie keer gevochten, altijd met een groep Vlamingen tegen een groep van andere nationaliteit.”

LEES OOK. Werken met criminelen: een interview met gevangenispsychologe Caroline Bruynseels

Naast de verschillende kliekjes, heb je mensen die veel bedelen voor alles: van een sigaret tot een stuk zalm. Jimmy had genoeg financiële middelen om een tv-abonnement te kopen en regelmatig een specialer avondmaal. “Er kwamen geregeld mensen naar mij met de vraag of ze een sigaret of een hap van mijn eten mochten. Binnen de gevangenis moet je dus geen vrienden maken, je weet nooit wie er je gewoon gebruikt voor je geld.”

Buiten de gevangenis merkte Jimmy pas wie écht om hem gaf. “Er zijn veel vrienden en kennissen op bezoek geweest die ik niet had verwacht. En goede vrienden die ik dan weer hoopte te zien, kwamen niet langs. Daarom ben ik nu veel afstandelijker geworden naar iedereen toe. Ik vertrouw veel mensen niet meer. Als het erop aankomt, steekt iedereen een mes in je rug”, zucht Jimmy. “Mijn ouders hebben me gelukkig niet laten vallen en zijn me meerdere keren komen bezoeken in Dendermonde. Natuurlijk waren ze niet blij met het feit dat ik vastzat, maar ze hebben het me vergeven.”

Binnen de gevangenis moet je geen vrienden maken

Uit de goot

De eerste keer dat hij werd vrijgelaten, pakte Jimmy zijn oude leven weer op. “Ik heb toen mijn ouders bezocht, ben naar de winkel gegaan en ben de volgende dag gaan werken. Mijn baas had me niet ontslagen. Daar ben ik hem nog steeds dankbaar voor”, zegt Jimmy. “Ik ben uiteindelijk daar vertrokken, omdat ik een aanbieding kreeg bij een ander bedrijf. Ik voel me daar nog steeds schuldig over. Die baas heeft mij enorm geholpen. Ik ben nu een projectmanager, dat kunnen weinig ex-gevangenen zeggen denk ik.”

Jimmy pikte zijn leven op waar het gebleven was, maar liet de drugswereld achter zich. “Na de laatste keer heb ik tegen mezelf gezegd ‘nu is het genoeg geweest’ en ermee gekapt. Terug wat rust in mijn leven. Ik gebruikte drugs van mijn 15 jaar tot mijn 39. Ik ben hierdoor enorm veel dingen vergeten uit het verleden. Het was niet makkelijk, maar ik ben blij dat ik er vanaf ben. Een enorme opluchting.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Psychologie

Hebben criminelen een afwijkend brein?

Berichtauteur Door Liam Verbinnen
Berichtdatum 26/05/2022
Geen reacties op Hebben criminelen een afwijkend brein?

Achtergrond

Hebben criminelen een afwijkend brein?

Wat maakt dat iemand criminele feiten pleegt? Een slechte thuissituatie, armoede en foute vrienden zijn veelgehoorde verklaringen. Maar hoe zit het met de hersenen? Functioneren bepaalde hersengebieden anders bij mensen die een delict hebben gepleegd? We vroegen het aan psycholoog Frank Jonker.

Frank Jonker is gespecialiseerd in klinische neuropsychologie. Deze tak van de psychologie bestudeert het verband tussen hersendisfuncties en psychische stoornissen. Met andere woorden: hoe kunnen aangeboren of opgelopen hersenafwijkingen ons gedrag en emoties beïnvloeden?

Jonker leidt de afdeling neuropsychiatrie van Altrecht, een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Daar komt hij in contact met mensen die door hersenletsel gedragsveranderingen hebben ondergaan: “Een klap op je hoofd, een hersenbloeding of tumor kan je gedrag veranderen. Zo zag ik in 2010 iemand die na tumorverwijdering epilepsie ontwikkelde en heel erg antisociaal en crimineel gedrag vertoonde.”

Uit deze hersenletsels blijkt dat specifieke mentale functies zoals ruimtelijk inzicht, angst of taal zich op specifieke plaatsen in ons brein bevinden. Hersenschade zal dus bepaalde mentale functies beperken, terwijl andere gespaard blijven. Dat werd voor het eerst aangetoond in 1848, na het beroemde ongeval van Phineas Gage.

Sociaal onaangepaste spoorwegwerker

Phineas Gage was een Amerikaanse spoorwegwerker die op 13 september 1848 een ijzeren staaf dwars door zijn hoofd kreeg. Gage overleefde het incident wonderwel. Hij herstelde fysiek na enkele maanden, maar zijn vrienden merkten op dat hij qua persoonlijkheid niet meer dezelfde was. Hij was plots grillig, oneerbiedig naar anderen toe en hij vloekte regelmatig, wat hij voor zijn ongeval zelden deed. De staaf had zijn linker prefrontale cortex doorboord; het voorste gedeelte van zijn linkerhersenhelft. Daardoor vertoonde hij sociaal onaangepast gedrag. Het voorval leverde voor het eerst bewijs dat een afwijking in de hersenen iemands persoonlijkheid kon veranderen.

130 jaar later, in de jaren 90 van de vorige eeuw, stelde de Amerikaanse psycholoog Adrian Raine zichzelf de vraag of dit ook gold voor crimineel gedrag. In zijn bekende studie uit 1997 vergeleek hij de hersenen van moordenaars met die van mensen die geen moorden hadden gepleegd. Hij maakte afbeeldingen van de hersenen met PET-scans en concludeerde dat er wel degelijk verschillen waren. Opvallend was dat net zoals bij Phineas Gage de prefrontale cortex een rol speelde. Daarnaast was er ook verminderde activiteit in andere hersengebieden, waaronder de amygdala.

Amygdala en prefrontale cortex

“De amygdala staat in voor onze verstar-, vlucht- en vechtreactie als we denken dat we in gevaar zijn”, legt Jonker uit. “Ze speelt ook een belangrijke rol bij angst en agressie en is volgens onderzoek van Raine gemiddeld tien procent kleiner bij mensen die een delict hebben gepleegd.”

“Onze prefrontale cortex regelt zaken als emotieregulatie, emotieherkenning, empathie en risico-inschatting. Dat zijn allemaal zaken die ons tot een sociaal dier maken. Als dit hersengebied niet volgroeid is, dan heb je moeite om je in te leven in een ander en om de gevolgen van je eigen daden in te schatten. Je bent dan vaak impulsief en vindt het moeilijk om je gedrag in sociale situaties aan te passen. Al deze eigenschappen verhogen de kans op crimineel gedrag.”

Hersencircuit

“De prefrontale cortex en amygdala zijn twee aparte hersenstructuren, maar werken eigenlijk heel nauw samen in een hersencircuit”, zo zegt Jonker. “De amygdala reageert op sociale situaties met een lichamelijke reactie. Zo ervaar je bijvoorbeeld stress of spanning tijdens een onaangenaam moment. De amygdala stuurt deze informatie door naar de prefrontale cortex. In dat hersengebied zit een database met informatie over hoe je bent omgegaan met eerdere, vergelijkbare sociale situaties. Op basis daarvan zal de prefrontale cortex een inschatting maken over hoe de huidige situatie zal verlopen als je bepaald gedrag stelt.”

Dat is hoe het brein normaal werkt, maar dat is niet het geval bij iemand die verminderde activiteit in deze twee hersensstructuren heeft. Stel je voor dat je graag een sigaret wil roken. Je vraagt het aan een persoon op straat, maar die trekt een bedenkelijk gezicht. Daaruit zal je afleiden dat hij je geen sigaret wil geven. Maar dat is niet zo bij iemand met verminderde activiteit in de amygdala en prefrontale cortex. Zo’n persoon heeft beperkingen in emotieherkenning en zal het bedenkelijke gezicht niet opmerken. Ook kan hij moeilijk inschatten wat de andere persoon denkt, hoe de situatie verder zal verlopen en wat de gevolgen van zijn daden zullen zijn. Waarschijnlijk zal hij de vraag dus gewoon opnieuw stellen en misschien wel agressief reageren als de andere persoon hem geen sigaret geeft.”

Wat veroorzaakt afwijkende breinen?

Waarom hebben sommige mensen afwijkende breinen en anderen niet? Daar zijn verschillende oorzaken voor. Zo kunnen mensen net als Phineas Gage plotseling hersenschade oplopen door een ongeluk, slag op het hoofd, hersenbloeding of tumor. Ook kan het zijn dat hersenen niet volwaardig uitgroeien door omstandigheden zoals mishandeling en seksueel misbruik tijdens de jeugd, slechte voeding, alcohol- en drugsmisbruik en een slechte thuissituatie. Ook laaggeschooldheid en een lage sociaaleconomische status zijn voorspellers van een slechte amygdala-ontwikkeling.

LEES OOK. Nature vs nurture: is een misdadiger zo geboren? Of ligt het aan de omgeving?

Naast deze omgevingsfactoren, worden sommige mensen ook gewoon geboren met afwijkende breinen volgens Jonker. “Dat is bijvoorbeeld het geval bij psychopathie. De afwijkingen zijn dan genetisch bepaald en kan je moeilijk veranderen. Zelfs niet als die mensen opgroeien in een liefdevol gezin in een rijke buurt met veel kansen, en een goede opleiding krijgen. Dat hoeft daarom niet te betekenen dat ze per se crimineel worden. Sommigen worden zelfs succesvolle CEO’s dankzij hun koude persoonlijkheid. Maar het verhoogt de kans wel.”

LEES OOK. Wat is een psychopaat?

Hersenscans kunnen geen crimineel identificeren

Risicofactor

In de klinische neuropsychologie is het belangrijk om te onthouden dat niet alle mensen met een afwijking in de prefrontale cortex en amygdala ook misdadigers worden. “Hersenscans kunnen geen crimineel identificeren”, zoals Jonker zegt. Mensen die delicten plegen hebben wel degelijk vaak andere breinen, maar dit is slechts een risicofactor voor crimineel gedrag. Het is geen bewijs dat iemand een crimineel is.

Daarnaast gaat het ook steeds over gemiddeldes over groepen mensen heen. Niet elke misdadiger heeft dus een hersenafwijking. Het is ook praktisch onmogelijk om met het blote ogen op basis van een hersenscan te bepalen of iemands amygdala een paar procent kleiner is dan gemiddeld. Het blijft dus moeilijk om in te schatten wie crimineel wordt, ook al verhogen afwijkende breinen en slechte levensomstandigheden de kans wel aanzienlijk.

Klinische neuropsychologie in de toekomst

Jonker gelooft dat klinische neuropsychologie in de toekomst alleen maar aan belang zal toenemen. Zo zal er gediscussieerd moeten worden over hoeveel verantwoordelijkheid iemand draagt als hij een afwijkend brein heeft. Jonker denkt ook dat de wetenschap tot nieuwe behandelingen kan leiden, ook al moeten we daar volgens hem ook mee oppassen.

“Stel dat je een crimineel hebt die niet empathisch is, dan kunnen we misschien over 50 jaar elektrodes in zijn brein plaatsen om zijn empathie in te schakelen. Dat doen we nu al met parkinsonpatiënten om trillen tegen te gaan. Maar wie gaat dan bepalen wie crimineel is en wie die behandeling moet ondergaan? Die behandeling is een spannend vooruitzicht, maar het levert ook een ingewikkelde discussie op.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Psychologie

Waarom luisteren vrouwen naar true crime?

Berichtauteur Door Fee Dubois
Berichtdatum 26/05/2022
Geen reacties op Waarom luisteren vrouwen naar true crime?

Achtergrond

Waarom luisteren vrouwen naar true crime?

Eén van de populairste genres in de podcastwereld is de true crime-podcast. Waarom is dit lugubere genre zo populair? En wie luistert ernaar?

Professor Kelli Boling, communicatiewetenschapper van de University of Nebraska-Lincoln stelde zichzelf exact diezelfde vraag en besloot een onderzoek te voeren naar het publiek van het populaire genre. Wat bleek? Het overgrote deel van het true crime-podcastpubliek zijn vrouwen.

Prof. Kelli Boling: “Ik ben zelf een fervent podcastluisteraar. Wanneer ik voor mijn doctoraatopleiding een kwantitatief onderzoek moest doen koos ik daarom het publiek van true crime als onderwerp. Om een grote massa mensen te bereiken en koos ik voor reddit als platform voor mijn enqûete. De gebruikers van reddit zijn overwegend mannelijk, dus ik verwachtte ongeveer een gelijk resultaat. Heel opmerkelijk was dat op een overwegend mannelijk platform vooral vrouwen reageerden. Maar liefst 73% van de luisteraars die op mijn enqûete reageerden waren vrouwelijk.

Heel opmerkelijk is ook dat het true crime-podcastpubliek erg interactief is. Buiten hun deelname aan de enquête vroegen ze om ook de onderzoeksresultaten achteraf met hen te delen. Je merkte dat ze net als ik geïnteresseerd waren in de antwoorden. Alsof ze zichzelf eerder ook al de vraag hadden gesteld: waarom luister ik eigenlijk?”

En, wat is hun motivatie?

“Het antwoord verschilt per subgenre. Over het algemeen vonden vrouwen amusement, gemak en verveling de drie motiverende factoren. Deze top drie zette hen ertoe aan om te luisteren naar true crime-podcasts.

Sommige true crime-podcasts zijn veel meer op entertainment gebaseerd, terwijl andere werken geproduceerd worden door journalisten die er een andere draai aan geven. Het hangt er dus van af waartoe de luisteraars zich aangetrokken voelen. Vrouwen die regelmatig naar true crime-podcasts luisteren, doen dit omdat ze hopen er iets uit te leren. Ze hebben het gevoel dat ze zichzelf in de toekomst beter kunnen beschermen dankzij true crime. Het is dus niet louter entertainment.”

Dus de vrouwen hadden het gevoel dat ze iets bijleerden?

“Exact. De deelnemers haalden specifieke overlevingstactieken aan die ze leerden door naar true crime-podcasts te luisteren. Die waren onder meer: ‘Vertel niet aan iedereen je naam of waar je woont. Probeer nooit op hetzelfde tijdstip uit huis te gaan, zodat niemand een patroon in je gedrag kan leggen.’ Ook tegenover hun naasten leerden ze lessen: ‘Blijf contact houden met je en vrienden en familie. Koester en vertrouw hen zodat je met hen je locatie kan delen op bijvoorbeeld je smartphone, zodat ze altijd weten waar je bent.’”

“Ook over het (Amerikaans) strafrechtsysteem leerde het podcastpubliek veel bij. Zo vertelden luisteraars mij dat ze veel beter weten hoe ze voor zichzelf of een naaste moeten opkomen wanneer ze het slachtoffer zijn van een misdrijf. ‘Regel nummer één hierbij is, praat nooit zonder een advocaat.’ Dit omdat een advocaat getraind is om je hierin te begeleiden, terwijl agenten er net in getraind zijn om een bekentenis uit je te halen. Ook de gaten in het juridisch systeem worden in de podcasts duidelijk zichtbaar. Hierover zou iedereen moeten op de hoogte gebracht worden. Het strafrechtelijk systeem in de Verenigde Staten is namelijk behoorlijk fucked up.”

Vrouwen die regelmatig naar true crime-podcasts luisteren, doen dit omdat ze hopen er iets uit te leren

Was er een aspect van je onderzoek dat je totaal niet zag aankomen?

“Heel verrassend was dat heel wat overlevenden van huiselijk geweld naar true crime-podcasts luisteren. In de Verenigde Staten is één op de vier vrouwen slachtoffer van huiselijk geweld, maar in onze maatschappij wordt hen het zwijgen opgelegd. Omdat ze niet het gevoel hebben dat ze hun verhaal kunnen delen, luisteren ze naar true crime-podcasts. Er komen verhalen naar boven die gelijkaardig zijn aan die van hen. Hun eigen ervaring wordt genormaliseerd en geeft hen een gevoel van bevestiging dat ze niet alleen zijn.”

LEES OOK. “Nee, het ligt niet aan de kleren”: wat droegen deze vrouwen toen ze slachtoffer werden van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Hoe kwam je bij deze vrouwen terecht?

“Ik kwam op het idee door een opiniestuk dat ik in de New York Times had gelezen. Jes Skolnik (hen/hun) vertelde hierin dat die ernaar luisterde vanwege hun eigen ervaring, als een vorm van blootstellingstherapie. Jes legde uit dat belangrijkste reden om te controle was. Tijdens hun eigen traumatische ervaring werd dit van hen afgenomen. Wanneer ze echter naar een true crime-podcast luisteren, herkennen ze zichzelf in de situatie die afspeelt. Het grote verschil is dat ze zelf op stop en play kunnen duwen. Zij hebben controle over dat verhaal, iets wat ze niet hadden in hun persoonlijke leven.”

“Veel vrouwen vertelden ook dat ze op een bijzonder slechte dag één podcastaflevering hadden waar ze telkens weer naar luisterden, omdat ze wisten dat dit hen aan het huilen zou maken. Het was een soort van catharsische kreet. Omdat we als samenleving zo vaak vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld het zwijgen opleggen, hebben ze het gevoel dat ze moeten doen alsof het nooit gebeurd is. Het draait niet altijd per se om de misdaad zelf, die vergelijkbaar is met hun eigen ervaringen. Het gaat soms ook over: dit is een wereld waarin mensen erkennen dat dit geweld bestaat. En mensen proberen niemand het zwijgen op te leggen.”

“De podcasters die ik sprak waren het daarmee eens. Ze zeiden dat slachtoffers van huiselijk geweld in hun publiek hen soms benaderden om hun eigen persoonlijke verhaal te delen. Niet omdat ze wilden dat ze hun ervaringen in een toekomstig seizoen zouden gebruiken, maar gewoon omdat ze het gevoel hadden dat de podcaster hen geloofde, en wilde luisteren.”

Dus true crime-podcasts helpen slachtoffers bij hun herstelproces?

“Studies hebben al tientallen jaren aangetoond dat dit geen nieuws is. Maar om een of andere reden, willen mensen true crime-podcasts in een soort ‘emmer van verschrikkelijke media’ stoppen. Dat hoort niet. Je kan niet zomaar verklaren dat alle true crime podcasts slecht zijn en dat iedereen die ernaar luistert, luistert om de verkeerde redenen.”

Je kan niet door één slechte podcast zeggen dat er iets mis is met dit hele genre

Hoe komt het dat er zo’n vooroordelen heersen over true crime?

“Zijn er producers die van de misdaad een sensationeel spektakel maken, en enkel op het geld uit zijn? Zeker, die podcasts bestaan. Er zijn mensen die naar die podcasts luisteren en hierna shirts dragen met criminelen erop, en we hebben geen idee waarom. Maar je kan niet door één slechte podcast, of één toeschouwer die een tatoeage van een seriemoordenaar laat zetten, zeggen dat er iets mis is met dit hele genre. Dat is niet juist.”

Zijn de makers van true crime-podcasts zich bewust van wie er luistert?

“Ik heb met veel podcastmakers gepraat. Producenten die met enorm veel zorg, op een respectvolle manier een verhaal proberen te brengen. Deze makers vroegen achteraf ook vaak of ik de resultaten kon doorsturen als ik klaar was, omdat ze zo begaan waren met hun publiek. Hun nieuwsgierigheid gaat veel verder dan entertainment. Ik kan behoorlijk boos worden wanneer mensen true crime classificeren als entertainment of afstempelen als slechte media. Elk medium heeft een slechte kant. Je hebt nieuwsmedia en dan zijn er echt slechte nieuwsmedia. Je hebt kranten en er zijn kranten die het alleen voor het geld doen en sensationele verhalen drukken. Dat is niet uniek aan true crime. Mensen doen nu eenmaal dingen om slechte redenen, inclusief media produceren.”

“De vrouwen en de producenten die ik gesproken heb, zijn heel erg tegen dat soort true crime-podcasts. Deze vrouwen hebben geweld meegemaakt in hun eigen leven. Ze walgen ervan dat er mensen rondlopen met tatoeages van criminelen, of met T-shirts met hun gezicht erop. De mediaproducenten met wie ik sprak, raakten daar ook erg gefrustreerd over. Omdat de families en vrienden van de slachtoffers erdoor gekwetst raken, en het true crime-genre hierdoor vervuild is.”

Maar er is dus vaak meer aan de hand dan puur vermaak of ‘morbide interesse’?

“Inderdaad. True crime bestaat al eeuwen. Dit is geen nieuw genre. Maar vandaag hebben we de mogelijkheid om de interesse te meten. We kunnen zien hoeveel mensen de podcast downloaden, wie erover tweet of post op Facebook. We kunnen het voor het eerst echt kwantificeren, waardoor het plots een fenomeen lijkt.”

Vrouwen & true crime: waarom zijn ze erin geïnteresseerd?

Anke Vandenberghen (23)

“Voor mij is het altijd pure interesse geweest in de gedachtegang van misdadigers. True crime-content is de ideale manier om het antwoord op deze vragen te krijgen. Documentaires halen er psychologen bij die antwoord bieden, terwijl boeken dieper ingaan op de lichaamstaal van de misdadigers. Hetgeen dat zo’n mensen drijft heeft mij altijd enorm gefascineerd. Ook misdaadfilms die gebaseerd zijn op waargebeurde feiten kijk ik graag, denk aan die van Ted Bundy (Extremely Wicked, Shockingly Evil and Vile, red.).”

“Ik heb er nooit bij stilgestaan dat die interesse in misdaad eventueel kan betekenen dat ik mezelf als vrouw meer wil beschermen tegen dat soort figuren, die ongetwijfeld door onze straten lopen. Het valt me dan ook op dat ik dit soort content het meest consumeer met mijn moeder. De andere huisgenoten vinden er maar niets aan, maar het valt dan toch weer op dat juist de twee vrouwen er zo mee bezig zijn. Ik denk toch dat het bij mij pure fascinatie is en het daar ook bij blijft. Ik ga er niet heel diep in op, wat mij dan weer heel schadelijk lijkt. Soms een documentaire of een misdaadfilm, soms een aflevering van De Volksjury.”

Lisa
Van Pumbroeck (26)

“Vanaf dat ik een puber was, raakte ik steeds meer into misdaadcontent. In het begin bleef dit heel oppervlakkig, zoals bijvoorbeeld het volgen van de De Gelder-zaak. Ook al snapte ik er niets van als 14-jarige. Die aantrekking tot dat wereldje heb ik altijd gehad. Hoe ouder ik werd, hoe meer research ik zelf begon te doen naar kleinere casussen. Daarnaast bingede ik dagelijks misdaaddocumentaires en luisterde ik 24/7 naar verschillende podcasts zoals Crime Junkie, maar later ook Belgische podcast De Volksjury. Rondom mij hoorde ik iedereen roepen dat ik criminologie of rechten moest gaan studeren. Uiteindelijk besloot ik om rechten te studeren en verdiepte ik me nog meer in de wereld van moordenaars en andere misdaad.”

“Uiteindelijk werd me al die misdaadcontent wat te donker en heb ik zelfs een tijdelijke pauze moeten nemen van dat soort content. Het deed me gewoon slecht voelen. Ondertussen heb ik het terug opgepakt en probeer ik me te beperken tot een wekelijkse podcast. Als ik een documentaire kijk, probeer ik me te houden aaneen aflevering per dag en niet te bingen. Wanneer ik op school met een straffe case zit, probeer ik de content nog meer te beperken. Ik weet dat dit beter is voor mijn mentale gezondheid.”

“Ik kan m’n vinger niet goed leggen op hetgeen dat mijn fascinatie deed evolueren tot een obsessie. Ik weet dat het is begonnen met een onschuldige interesse. Of er ooit meer dan dat achter heeft gezeten, kan ik moeilijk zeggen. Misschien was het een manier om mezelf beter te beschermen, dat kan zeker. Dat is dan toch nooit een bewust gevoel geweest.”

Sigrid
Leopold (45)

“Vreemd genoeg ben ik pas meer true crime-content gaan lezen, bekijken en luisteren toen ik mijn eerste kindje kreeg. Ik heb nooit een interesse gehad voor horror, maar dit werd echt opgewekt toen mijn dochter werd geboren. Ik vertel tegen mezelf dat het gewoon een morbide interesse is. Maar hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik denk dat er toch wat meer achter zit. Terwijl ik documentaires kijk zoals De Kroongetuigen, of boeken lees zoals die van Sabine Dardenne, merk ik dat ik mentale notities maak over wat er allemaal gedaan of gezegd wordt dat tot de verschrikkelijke feiten leidt. Hoewel ik niet het gevoel heb dat ik dit voor mezelf doe, maar eerder voor de toekomst van mijn dochter.”

“Het is een donkere wereld om als meisje in op te groeien. Ik vind het dan ook belangrijk om mezelf te informeren over de gruwelacties van verschillende moordenaars of over onopgeloste verdwijningen. Ik zal nooit het brein van zulke criminelen begrijpen, maar ik kan toch proberen om hun acties en ideeën te herkennen om de wereld rondom mijn dochter veilig te maken. Natuurlijk speelt entertainment ook een grote rol in misdaaddocumentaires, -boeken en -podcasts; anders zou ik het niet zo vaak consumeren. Het is toch opvallend dat het ethousiasme voor true crime pas aanwakkerde na de geboorte van mijn kind.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Waargebeurd

“Nee, het ligt niet aan de kleren”: wat droegen deze vrouwen toen ze slachtoffer werden van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Berichtauteur Door Jolien Pollet
Berichtdatum 25/05/2022
Geen reacties op “Nee, het ligt niet aan de kleren”: wat droegen deze vrouwen toen ze slachtoffer werden van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Fotoreportage

“Nee, het ligt niet aan de kleren”: wat droegen deze vrouwen toen ze slachtoffer werden van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

“Wat had je aan?” Deze vraag krijgen haast alle vrouwelijke slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag naar het hoofd geslinderd nadat ze hun verhaal vertelden. Deze zeven vrouwen besluiten om de vraag te beantwoorden en maken hiermee een ding duidelijk: of je nu een volleybalshort draagt, of de trui van je vriend, wat je aanhebt doet er niet toe.

Emma (20)

Emma werd naar huis gebracht door de broer van haar beste vriend, na een gezellige avond op de kerstmarkt. Toen ze hem binnenliet om het toilet te gebruiken, werd ze verkracht in haar eigen huis.

Tuurlijk lag het niet aan de kleren, ik had een supergrote wollen trui aan

“Ik was met een aantal vrienden in een café beland, nadat de kerstmarkt dichtging. Hoewel er wel al wat drank was gevloeid, was ik vrij nuchter. Ik had het laatste uur alleen maar cola’s gedronken. Op een gegeven moment kwam de broer van mijn beste vriend (18) binnen. Ik kende hem niet. Ik had amper met hem gesproken, maar hij kwam naast mij zitten en begon hij zijn levensverhaal te vertellen. Een voor een gingen mijn vrienden weg. Toen mijn laatste vriend vertrok, besloot ik ook dat het tijd was om naar huis te gaan. Ik was alleen thuis, dus ik had geen bepaald uur dat ik naar huis moest komen. Iets wat ik als 16-jarige normaal wel had. De broer van mijn beste vriend wilde me per se naar huis brengen, zelfs nadat ik meerdere keren zei dat dit niet nodig was. Vanaf dat moment ging alles fout.”

“Toen we uiteindelijk voor mijn huis stonden, drong hij aan om een rondleiding te krijgen. Ik was namelijk net verhuisd. Ik wees dit af, waarop hij vroeg of hij dan de wc mocht gebruiken. Wat kon ik zeggen? Nee? Dus ik liet hem binnen. Hij bleef aandringen voor een huistour. Om van hem af te geraken besloot ik dit te doen. Hij was ongeïnteresseerd, tot we bij mijn kamer kwamen. Hij duwde me op mijn bed, trok mijn broek naar beneden en stak zijn penis in mij. Het gebeurde allemaal zo snel. In een fractie van een seconde. Ik bevroor volledig. Ik kon niet roepen, huilen of vechten. Toen hij klaar was zei hij: ‘Ik ken de weg naar buiten he’. En hij liep mijn huis uit. Ik was in slaap gevallen in dezelfde positie op mijn bed, met mijn broek naar beneden en mijn wollen trui nog steeds aan.”

“Ik heb dit nooit verteld tegen mijn toenmalig beste vriend. Ik durfde het niet. Ik ben zijn broer nog een paar keer tegengekomen, maar hij keek los door mij. Toen hij weg was, kon ik alleen maar stilstaan bij wat ik had gedaan of gezegd om hem te laten denken dat ik seks wou. Achteraf gezien weet ik beter: hij heeft mij verkracht. Maar ik wil het voor mezelf liever niet labelen als verkrachting. Ik minimaliseer het al heel mijn leven en alleen op deze manier kan ik ermee omgaan.”

Sylvia (20)

Sylvia zat op de bus, op weg naar haar vriend, toen ze ongepast werd aangesproken door een oudere man. Toen ze hem negeerde en uiteindelijk afstapte, achtervolgde de man haar tot ze bij een drukkere plaats kwam.

Ik had de trui van m’n vriend aan en een lange jeansbroek

“Hij glimlachte naar me dus ik glimlachte terug om vriendelijk te zijn. Hij vroeg waar ik moest afstappen, maar daar heb ik niet op gereageerd. Toen ik van de bus ging, stapte hij mee af en volgde hij dezelfde route als ik. Ik was bang. Het kon toeval zijn, maar ik voelde dat er iets niet klopte. Toen hij uiteindelijk heel dicht naast me kwam wandelen, wist ik dat mijn buikgevoel gelijk had.”

“Ik greep m’n tas stevig vast. Ik dacht eerst dat hij mij ging beroven. Maar toen zei hij dingen zoals: ‘waar ga je naartoe’ en ‘jij bent te mooi om alleen te wandelen’. Ik lachte het weg en antwoordde heel kort. Ik wilde die man niet boos maken, want God weet wat hij allemaal ging doen. Ik wimpelde hem meerdere keren af en liet weten dat ik een vriend had, maar dat hield hem niet tegen. Hij nodigde me uit om met hem naar huis te gaan en achtervolgde me al tien minuten. Alarmbellen gingen af. Mijn hart klopte in m’n keel. Toen we bij een drukker stuk kwamen, zei hij: ‘Alle hoertjes zijn hetzelfde’, en liep hij terug.”

“Het eerste wat ik voelde was opluchting, maar toch knaagde er een schuldgevoel. Was het verkeerd om naar hem te lachen? Had ik niet mogen antwoorden op wat hij zei? Had ik erom gevraagd? Je weet ergens wel dat het niet jouw fout is, maar het feit dat ik een schuldgevoel had, vind ik vandaag nog steeds vervelend.”

Hannah (19)

Hannah zat zes jaar geleden in de kamer van haar vier jaar oudere vriend toen ze het wou uitmaken. Een moeilijk moment, want hij bleef haar seksueel aanraken, waarop ze telkens “nee” zei.

Ik droeg mijn skinny jeans en die ene Hollister trui die iedereen had

“Ik herinner me nog hoe oncomfortabel ik was, nog voor ik hintte dat ik het wilde uitmaken. Alsof elk gewricht in mijn lichaam eens gekrakt moest worden. Hij begon heel klef te doen, misschien had hij door dat ik de relatie wilde beëindigen. Ik duwde hem van me af en zei telkens nee, maar hij hield niet op. Hij stak zijn hand in mijn broek en ik bevroor. De enige spier die bewoog was mijn hart, dat als een gek tekeerging. Ik weet nog dat mijn eerste gedachte was: ik kan hier niet weg, mama is hier nog niet. Als 13-jarige kon ik natuurlijk niet rijden. Pas toen hij zijn vinger in me stak, kon ik bewegen. Ik schoot recht en rende zijn huis uit. Ik ben mijn moeder tegemoet gewandeld en heb nooit meer iets gehoord van hem.”

“Bijna niemand kent mijn verhaal, behalve mijn moeder. Ook al weet ik dat het mijn fout was, heerst nog steeds een soort schaamte en angst in mijn hoofd als ik erover nadenk.”

Precious (24)

Precious krijgt op haar werk als hostessmanager in een hotel regelmatig ongewenste opmerkingen. Toen ze druk bezig was, kwam er een klant naar haar toe met de vraag waarom ze niet met hem flirtte.

Mijn werkkleren bestaan uit een broek, blouse en mijn naamkaartje dat er vaak voor zorgt dat ik ongepaste DM’s krijg

“Ik was op de gang berichtjes aan het sturen naar een collega over werkgerelateerde zaken. Een klant liep voorbij en stopte voor mijn neus. Ik herinner me nog altijd de blik op zijn gezicht. Ongeloof. Verwachting. Ik vroeg wat ik voor hem kon doen. Hij zei: ‘Waarom begin jij niet tegen mij te praten?’ Waarop ik hem vragend aankeek. ‘Je ziet er zo goed uit, dus waarom begin je geen gesprek met mij? Ik zou je zo uitnodigen op mijn kamer.’ Hij probeerde mijn naam te lezen op mijn naamkaartje. Gelukkig kon ik die wat bedekken met mijn arm. Ik was geschrokken, vooral door zijn laatste zin. Toen ik dit ging melden aan mijn manager, was de man al verdwenen.”

“Ik krijg wel vaker opmerkingen op mijn werk, maar dit incident blijft me altijd bij. Vooral omdat ik nog weet hoe hard ik geschrokken was. Ik liep nadien niet op mijn gemak door de gangen, bang dat ik door de man in zijn kamer zou worden getrokken.”

Sarah (22)

Sarah speelt volleybal en wordt vaak lastiggevallen wanneer ze in haar volleybaltenue buitenkomt.

In mijn sportkleren, die ik drie keer per week draag, word ik altijd geseksualiseerd

“Ik sport minstens drie keer per week in teamverband, in een vrouwenploeg. Iedere zomer doe ik mee aan een grastornooi. Een gelaten sfeer, waar het meestal warm is en het bier vloeiend uit de tapkraan loopt. De hoeveelheid ongevraagde kletsen op mijn kont die ik dan krijg, is niet op twee handen te tellen.”

“Het is jammer dat ik elke keer op mijn hoede moet zijn wanneer ik in mijn sportkleren verschijn in het openbaar. Alsof ik erom vraag omdat je mijn bovenbil kunt zien. Dat is toch gek?”

Feline (21)

Feline was aan het einde van een aangenaam en gezellige avondje uit besloot om alleen haar bed in te kruipen. Ze werd wakker met een jongen naast haar op bed, die ze eerder had leren kennen op een feestje.

Ik droeg mijn t-shirt en broek die ik vaker draag naar feestjes

“Ik had me goed geamuseerd met mijn vrienden. Eerlijk toegegeven, ik was vrij tot zeer beschonken. Tot op het niveau dat ik me niet zo veel herinner van de laatste uren van de avond. Mind you, ik heb dit vrij snel voor, ik was niet compleet kreupel. Toen we met een grote groep mensen op het kot van mijn vrienden toekwamen, besliste ik dat ik het best in mijn bed kroop.. Mijn vriendinnen vertelden me dat ik rond drie uur naar boven ging, en niet meer ben teruggekomen. Toen ik wakker werd, lag er echter iemand naast mij in bed.”

“Ik verschoot mij te pletter, want ik wist niet wat er de avond voorheen was gebeurd. Een vriendin die ook al was gaan slapen, vertelde me dat de jongen ’s nachts bij mij in bed was gekropen. Ze had mij verschillende keren horen zeggen dat ik dit niet wilde, en dat hij in zijn eigen bed moest gaan liggen. Omdat ik me niks van de laatste uren herinnerde, was ik erg bang dat we dingen hadden gedaan waar ik me niet comfortabel bij voelde. Zeker omdat hij achteraf ook vrij onduidelijk was over zijn intenties, of wat er precies was gebeurd.”

Marie (19)

Marie droeg haar Chiro-uniform op een feestje en voelde handen op haar rug en billen.

Ik had er niet over nagedacht dat mijn rok misschien te kort was

“Ik was 17 toen het mij overkwam. Ik ging voor het eerst in een hele lange tijd met mijn vriendinnen naar een Chirofuif. We trokken vol trots ons Chiro-uniform aan, omdat we dan gratis naar binnen mochten. Toen het al wat later begon te worden, merkte ik dat enkele van mijn vrienden ruzie maakten met andere jongens. Ik kwam tussenbeide, want ik had gewoon zin om plezier te maken, en wilde dat ze ophielden met hun gekibbel. Toen ik ertussen kwam, trok ik één van de jongens die ik niet kende weg. Hierna maakte hij verschillende avances die me oncomfortabel deden voelen. Hij raakte me aan op mijn rug en billen, en wilde met zijn hand onder mijn rok kruipen. Verder is er niks gebeurd, want we stonden nog steeds in een volle fuifzaal. Ik heb me er de rest van de avond weinig van aangetrokken, maar de dag erna voelde ik me er toch echt slecht bij. Ik weet niet of ik ooit nog in mijn Chirorok zal uitgaan, misschien koop ik eerst een grotere maat.”

Heb jij nog vragen over (seksueel) geweld? Of wil jij graag jouw verhaal eens kwijt? Op de hulplijn 1712 kun je terecht met al je vragen.

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Gevangenis

Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

Berichtauteur Door Fee Dubois
Berichtdatum 24/05/2022
Geen reacties op Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

ACHTERGROND

Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

Er zijn wereldwijd heel wat grote verschillen wanneer het op detentie aankomt. Ook in gevangenissen van Westerse samenlevingen varieert de manier van aanpakken fel. Zo zal je als gedetineerde een heel ander leven leiden in de Verenigde Staten tegenover Noorwegen. Wij zetten de grootste verschillen even op een rijtje.

Om een duidelijke vergelijking te maken, bekijken we twee zwaar beveiligde gevangenissen. Halden Prison in Noorwegen en Attica Correctional Facility in New York. Deze twee gevangenissen huizen criminelen van ongeveer hetzelfde kaliber.

Populatie en werknemers

In het Noorse Halden Prison huizen zo’n 250 gevangenen, die worden begeleidt door een staff van 340 personen. Hierbij zitten cipiers, maar ook leerkrachten, begeleiders en zorgpersoneel. Alle cipiers ondergaan er verplicht een opleiding van twee jaar, waardoor ze ook kunnen functioneren als maatschappelijk werkers. Het personeel is er gewend om in nauw contact te staan met de gevangenen. Zo eten, werken en sporten ze samen. Deze manier van werken is erg bewust, en noemt ‘dynamische veiligheid’. De cipiers en gevangenen krijgen een soort vertrouwensband, die steunt op wederzijds respect. ‘Het is geen rocket science,’ aldus gevangenisdirecteur Strømnes in de documentaire Breaking the Cycle, waarin de twee gevangenissen met elkaar vergeleken worden, “Het draait allemaal rond goede communicatie. Zie de gevangene niet als een crimineel, maar als een persoon die een misdaad beging.”

Het draait allemaal rond goede communicatie. Zie de gevangene niet als een crimineel, maar als een persoon die een misdaad beging.

In het Amerikaanse Attica ligt de populatie een stuk hoger. Een kleine 2500 gevangenen, die worden gesuperviseerd door een staff van 875. In een rapport van de Correctional Association of New York over Attica stond dat onder de staff een cultuur heerst van ‘decennialange racistische wreedheid, geweld, intimidatie en misbruik’. De situatie verbeterde door de jaren heen, onder meer door de installatie van camera’s. Toch heerst er nog steeds een sfeer van intimidatie en onderdrukking. “Wij zijn het uitschot van de aarde en verdienen het om gestraft te worden, bovenop de straf die de rechters ons oplegden. Dat is hoe de bewakers het bekijken”, zo sprak een Amerikaanse gevangene in Breaking the Cycle.

Ook de mentaliteit van de bewakers in erg verschillend. Zo sprak Maria Frøvik, cipier uit Halden: “Ik vind mijn werk erg zinvol. We kunnen gedetineerden helpen met toekomstplannen. We kunnen ze zien groeien en veranderen, terwijl we hun reis hier van A tot Z volgen.” De Amerikaanse cipiers kijken op een heel andere manier naar hun beroep: “Ik weet dat ik mijn werk goed doe. Ik weet niet of ik een dagelijkse directe positieve invloed heb op een gevangene. Ik doe gewoon mijn werk zoals het hoort. Mijn doel is om elke dag thuis te komen. Dat is de beloning die ik krijg, om mijn kinderen weer te zien”, aldus Michelle Boeheim, penitentiair inrichtingswerker in Attica. “Een goede dag?” ging Trevor MacIntyre, cipier in Attica verder, “Veilig en ongedeerd naar huis gaan, naar mijn familie. Dat is een goede dag.”

Infrastructuur en cellen

In het Noorse Halden, lijken “cellen” niet zo heel veel te verschillen van een appartement of kot in de gewone maatschappij. Gevangenen hebben een bed, bureau, kast, schappen, een kleine badkamer, een koelkast en een raam. De inwoners hebben de mogelijkheid hun kamers te verlaten, want er zijn gemeenschappelijke keukens waar de gevangenen samen maaltijden bereiden en eten. Er is een garage waar bewakers naast gedetineerden werken, een pas geopend restaurant en een muziekstudio. Ook over het design van de gebouwen is uitvoerig nagedacht. Het complex moet namelijk zoveel mogelijk een dorp nabootsen, zodat bewoners zich als deel van een samenleving voelen. Het gebouwencomplex won volgens de BBC verschillende desginerprijzen. Aan dit designermodel hangt ook wel een stevig prijskaartje. Zo kostte het meer dan 162 miljoen euro om het project in 2014 te realiseren.

In Attica zijn de cellen iets meer wat je in de films ziet, of wat je je voorstelt wanneer je aan een gevangenis denkt. Lange gangen met getraliede hokken, met een kleine wastafel en toilet waar gevangenen open en bloot naar de wc moeten gaan. Dit geeft de officieren een open gezichtsveld. De open cellen garanderen dat de officieren altijd weten wat er gaande is. De gedetineerden mogen halverlings een deken ophangen als ze naar het toilet gaan, maar ze moeten wel altijd zichtbaar blijven. Ook over het design van de Amerikaanse gevangenis is uitvoering nagedacht, al is het niet om dezelfde reden als in Noorwegen. Hier draait het hele complex om veiligheid. In de wachttoren uitkijkend over het binnenplein zijn bewakers bewapend met semiautomatische geweren en “chemische middelen”, zoals traangas en pepperspray.

Het prijskaartje van de bouw van Attica Correction Facility lag een stuk lager dan zijn tegenhanger in Noorwegen. Zo kostte het 8,5 miljoen euro om de Amerikaanse gevangenis in 1931 te bouwen

Maaltijden en etenstijd

Als je in je cel zit en bezig bent met je problemen, met daarbovenop nog een knorrende maag? Het maakt je gek.

Amerikaanse gevangenissen staan al langer onder vuur voor het voedsel dat aan gevangenen wordt gegeven. Zo was er in 2018 een reeks hongerstakingen en opstanden in verschillende gevangenissen over het hele land. De gevangenen hadden een lijst van tien eisen, waaronder een eis over betere voeding en de levenskwaliteit binnen gevangenissen. “Het voedsel dat gevangenen krijgen, is soms oneetbaar, soms bedorven of verrot,” zegt Amani Sawari, van Jailhouse Lawyers Speak (JLS), een netwerk van gevangenen die rechtsbijstand en training bieden aan medegevangenen aan eater. “In zulke omstandigheden kan je geen decennia lang gezond leven.”

Wanneer je als gevangene niet kan terugvallen op extra eten uit het winkeltje, honger je volgens de Amerikaanse gedetineerden uit in Attica. “Je laatste maaltijd is om vijf uur, dus als je in je cel zit en bezig bent met je problemen, met daarbovenop nog een knorrende maag, dan kan dat wreed zijn. Het maakt je gek.” aldus een gevangene in Breaking The Circle.

In de Halden gevangenis daarintegen wordt etenstijd net gezien als een belangrijk deel van de dag. De keuken dient als een ontmoetingsplaats, waar je je sociale vaardigheden kunt ontwikkelen terwijl je een maaltijd deelt met anderen. De gevangenen koken er samen, al zijn de regels hierrond ook vrij strikt. De uren staan vast. De gevangenen krijgen een voedzaam aanbod, dat op tijd varieert.

Onderwijs en recidive

In Halden draait het gevangenschap voornamelijk maar om één ding, de gedetineerden opnieuw klaarmaken om succesvolle burgers te zijn. Hierdoor is onderwijs en bijscholing er erg belangrijk. Je kan er leren schrijven, maar ook op universitair niveau diploma’s halen. “Van buitenaf lijkt het misschien dat we te goed leven. Maar je moet begrijpen dat we nog steeds opgesloten zitten. Als je mensen slecht behandelt, wat gebeurt er dan als ze vrijkomen? Mensen moeten in de gevangenis kunnen inzien dat ze meer zijn dan de dingen die ze in het verleden deden”, aldus een gevangene in Breaking the Cycle.

In Attica smeken gevangenen al jaren om betere educatie. In 2015 schreef gevangene Lennon een open brief die gepubliceerd werd in de New York Times, over de nood aan onderwijs in de gevangenis. Lennon opperde dat gevangenen door educatie de kans krijgen om betere mensen te worden, en minder kans hebben om een nieuwe misdaad te begaan nadat ze vrijkomen. “De meesten van ons zullen op een dag de gevangenis verlaten”, schreef Lennon. “We moeten voorbereid zijn om terug te keren naar de buitenwereld, zodat we daar kunnen blijven.”

LEES OOK. Gevangenen enkel straffen werkt niet

Vergelding vs re-integratie

Maar welk gevangenissysteem is nu het beste? Het antwoord is minder evident dan je denkt. “Als je je afvraagt of een gevangenissysteem effectief is, dan hangt dit af van welke functie je de straf wil geven”, aldus Tom Vander Beken, professor Criminologie, Strafrecht en Sociaal recht aan de Universiteit Gent. Dient de straf om pijn te doen? Of heeft ze als doelstelling om te reintegreren? “Er zijn een hoop mogelijke doelstellingen die men met een gevangenisstraf wil bereiken. Men moffelt dat vaak weg door te zeggen dat gevangenisstraffen voornamelijk voor re-integratie dienen. Dat is natuurlijk niet correct . Er zijn ook heel wat andere functies zoals vergelding, retributie, herstel van het slachtoffer, maar ook de bescherming van onze maatschappij.”

Wanneer mensen stoppen met criminaliteit, heeft dit zelden iets te maken met het feit of ze al dan niet opgesloten zitten. Het gaat om een leven bouwen dat belangrijker is dan de criminaliteit.

De Amerikaanse en Noorse gevangenissystemen focussen volgens Vander Beken op twee heel andere doelstellingen. Scandinavische gevangenissen zetten heel erg in op de re-integratie en normalisering. Het leven binnen de gevangenismuren moet zoveel mogelijk gelijk zijn aan dat erbuiten. “Hierdoor is de enige ‘straf’ die in Noorse gevangenissen overblijft de vrijheidsberoving zelf”, volgens Vander Beken. “In het Amerikaanse systeem ligt dit helemaal anders. Hier wordt de focus veel meer gelegd op de straf zelf. Aspecten van re-integratie zijn er veel minder uitgewerkt of komen amper aan bod, waardoor een grotere recidive en hogere opsluitingsgraad het gevolg is.”

Wanneer je de recidivegraad van de twee systemen vergelijkt, merk je dat bij het Amerikaanse systeem veel meer gevangenen na hun vrijlating weer terugkeren dan bij het Noorse systeem. Zo is de recidivegraad in Amerika 76,6 procent. In Noorwegen daarentegen ligt deze op twintig procent, een van de laagste percentages ter wereld.

Keerpunten

“Het draait allemaal rond keerpunten”, gaat Professor Vander Beken verder, “Wanneer mensen stoppen met criminaliteit, heeft dit zelden iets te maken met het feit of ze al dan niet opgesloten zitten. Het gaat om een leven bouwen dat belangrijker is dan de criminaliteit. Dit kan familie zijn, maar ook een nieuwe passie of een job. In contexten waar er een zo normaal mogelijke atmosfeer wordt gecreëerd en dus ruimte is om te groeien en te leren, kunnen deze keerpunten tijdens de detentie gevormd worden.”

“Noordse landen hebben eigenlijk traditioneel al een cultuur die erg gericht is op gemeenschap en inclusie. Dat betekent dat ook veroordeelden tot die gemeenschap blijven behoren en daar ook in terugkeren. Het Amerikaanse systeem is veel meer op het individu en zijn individuele vrijheden gebaseerd. De rol van de overheid is er om tegen personen die bepaalde regels overtreden te interveniëren want die schaden de rechten van anderen. Het idee van uitstoten en exclusie past meer in een Amerikaans systeem dan in dat gemeenschapsgerichte Scandinavische systeem. Daar is solidariteit en zorg voor elkaar veel belangrijker dan in een systeem waar het ieder voor zich is, wat men vooral terugvindt in de erg liberale Amerikaanse context.”

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Psychologie

Tien manipulatietechnieken die je moet kennen

Berichtauteur Door Liam Verbinnen
Berichtdatum 17/05/2022
Geen reacties op Tien manipulatietechnieken die je moet kennen

lijst

Tien manipulatietechnieken die je moet kennen

Heb je weleens meegemaakt dat iemand niet meer tegen je wil spreken tot je doet wat hij wil? Dat is een voorbeeld van manipulatie. Om jezelf hiertegen te beschermen, moet je dit gedrag eerst leren herkennen. Daarom lijsten wij hier tien veelvoorkomende manipulatietechnieken op.

1. Gaslighting

Bij deze techniek willen manipulators je doen twijfelen aan je eigen verstand. Stel dat je vrouw zegt dat ze naar de tandarts moet, maar je ziet haar een tijd later met een andere man in de winkelstraat lopen. In plaats van toe te geven, zal ze alles staalhard ontkennen. Ze zal zeggen dat je iemand hebt gezien die op haar leek of dat je je dingen inbeeld door je ziekelijke jaloezie. De bedoeling van deze techniek is dat je begint te twijfelen aan je eigen perceptie. Jouw perceptie is verkeerd, die van de manipulator is altijd juist.

Video afspelen

2. Love bombing

Liefde en erkenning zijn basisbehoeften. Dat weet de manipulator ook. Maar hij geeft je geen gewone complimentjes. Nee; hij bombardeert je met aandacht, geschenkjes en attenties. Je ontvangt constant lieve sms’jes, hij komt je onverwachts bezoeken op je werk en verklaart je openlijk de liefde. Net een romantische film.

Love bombing is niet altijd een vorm van manipulatie. Zeker in het begin van een relatie is veel affectie geven heel normaal, en sommige mensen geven gewoon graag complimenten en attenties. Veel liefde geven op zich is dan ook geen probleem. Het wordt pas problematisch als de manipulator enkel en alleen affectie geeft om dingen van jou te verkrijgen, of wanneer de affectie op sommige momenten doelbewust wordt afgenomen, zoals bij de volgende techniek.

3. Aantrekken en afstoten

Video afspelen

Na love bombing komt er ongetwijfeld een moment dat je partner stopt met affectie geven. Het ene moment geeft je partner je ontzettend veel liefde, het andere moment stoot hij je af. Geen sms’jes meer, geen onverwachte bezoeken, geschenken of attenties. Hij negeert of bekritiseert plots alles wat je doet. Dat geeft een onaangenaam gevoel en je zal het zo snel mogelijk weer goed willen maken. Net op het punt dat je genoeg krijgt van het afstoten, is hij plots weer die charmante man van vroeger. Je bent blij dat alles weer bij het oude is, maar deze cyclus zal zich keer op keer blijven herhalen.

4. Projectie

Wat er ook gebeurt, de manipulator is nooit schuldig. Jij bent schuldig. Heb je ontdekt dat je vrouw vreemdgaat? Dan zal ze zeggen dat jij vreemdgaat, want je flirtte met je collega op het personeelsfeestje. Kom je steeds in de problemen met deadlines door een collega? Dan ben jij het die incompetent is. Bekritiseer je je man omdat hij weer met vrienden uitgaat, terwijl jij nooit met je vriendinnen weg mag? Dan ben jij bezitterig en egoïstisch.

Projectie is een verdedigingsmechanisme waarbij we onze fouten en tekortkomingen projecten op iemand anders. Iedere mens doet het wel een keer. Het verschil is dat manipulators het constant doen. Ze zullen nooit verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen fouten.

Video afspelen

5. Triangulatie

Video afspelen

Stel: het gaat geweldig goed met je partner. Je partner heeft altijd aandacht voor je, toont affectie en lijkt alleen in jou geïnteresseerd. Maar dan begint hij opeens uit het niets over een nieuwe vrouwelijke collega op het werk. Als je je partner mag geloven, is ze geweldig in alles. Vooral nog in de dingen waar jij niet goed in bent. Hoe vaker ze ter sprake komt, hoe onzekerder je je voelt.

Dit noemen psychologen triangulatie. De manipulator gebruikt hierbij een derde persoon om jou te manipuleren. Deze persoon weet soms helemaal niet dat hij of zij door de manipulator ter sprake wordt gebracht. De techniek steunt op het principe van verdeel en heers. De manipulator wil je jaloers maken en ruzie stoken tussen jou en de derde persoon.

6. Dreigen en agressie

Soms hoeft manipulatie helemaal niet complex te zijn: manipulators kunnen gewoon dreigen of agressief worden als jij niet doet wat ze willen. Zo kunnen ze uit het niets buiten proportioneel kwaad worden. De bedoeling is dat je zodanig schrikt en geïntimideerd raakt, dat je zal toegeven aan al hun eisen. Vooral mensen die niet van conflict houden, zijn vatbaar voor deze manipulatietechniek. Toegeven lijkt voor hen de makkelijkste oplossing, maar de dreigingen en agressie zullen steeds terugkomen. Over tijd kan het zelfs escaleren van dreigen en woede-uitbarstingen tot gooien met voorwerpen en fysiek geweld.

Video afspelen

7. Overdrijven en opscheppen

Video afspelen

Manipulators spreken graag in superlatieven. De dingen die ze meemaken zijn niet gewoon, maar buitengewoon. Alles wat ze doen is fantastisch. Ze maken graag indruk en dikken hun verhalen en prestaties aan. Als ze al niet gewoon liegen. Dit heeft een charismatisch effect op veel mensen. Jouw prestaties minimaliseren ze dan weer, zodat ze er zelf beter uitkomen. Als je kritiek geeft of hun verhaal in twijfel trekt, zullen ze snel overdrijven in hoe gekwetst of verontwaardigd ze zich voelen.

8. Stilte

Niets is zo simpel, maar toch zo pijnlijk als genegeerd worden. De manipulator vermijdt dan elke vorm van verbaal of fysiek contact. Ze willen je het gevoel geven dat je voor hen niets waard bent. Hoe langer het duurt, hoe meer je je zal afvragen of je toch niets gedaan hebt dat deze sterke reactie heeft uitgelokt. Op sommige mensen zal deze techniek sneller effect hebben dan op andere. Zo zullen einzelgängers er minder snel last van ondervinden dan sociale types of mensen die veel aandacht nodig hebben. Deze laatsten zullen de stilte al snel ondraaglijk vinden en het weer goed willen maken.

Video afspelen

9. Schuldgevoelens oproepen

Video afspelen

Je beste vriendin nodigt je uit om zaterdag bij haar te komen eten. Je hebt die dag echter al een afspraak met iemand en laat haar dit weten. In plaats van het te accepteren, probeert ze op je schuldgevoelens in te werken: ‘Het kwetst mij dat je haar verkiest boven mij. Hoe kan je me zo in de steek laten? Ik heb al zo vaak afspraken voor jou verzet.’

De manipulatietechniek speelt in op ons geweten. Dat maakt het voor sommige mensen zo moeilijk om ertegen in te gaan. Het is ook verleidelijk om op alle opmerkingen te reageren die je vriendin maakt. Door dat te doen, kom je in een welles-nietes discussie terecht die afleidt van waar het gesprek oorspronkelijk over ging.

10. Isoleren

Je vrienden en familie kunnen voor de manipulator een bedreiging zijn. Misschien wilt je vriendin je helemaal voor zichzelf hebben of is je baas jaloers op hoe populair je op de werkvloer bent. Alleen sta je zwakker en ben je vatbaarder voor manipulators. Dat weten ze maar al te goed.

Iemand isoleren gebeurt niet op een week tijd. Het is een plan op lange termijn en manipulators zullen verschillende van bovenstaande technieken gebruiken. Zo kan je partner jaloers of kwaad reageren als je over een nieuwe collega begint. Of ze is toevallig altijd ziek als je je familie wil bezoeken. Als je niets onderneemt, heb je voor je het weet je familie al maanden niet meer gezien.

Video afspelen

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Opinie

Gevangenen enkel straffen werkt niet

Berichtauteur Door Liam Verbinnen
Berichtdatum 17/05/2022
Geen reacties op Gevangenen enkel straffen werkt niet

OPINIE

Gevangenen enkel straffen werkt niet

Wat moeten we doen met mensen die misdrijven plegen? Volgens sommigen moeten we ze streng straffen door hun comfort en autonomie zoveel mogelijk af te nemen. Dat doen we ook in de Belgische gevangenissen, maar het is volgens mij een compleet verkeerde aanpak. Enkel door gevangenen goed te begeleiden, kunnen we het recidivecijfer verlagen.

Sinds het ontstaan van moderne gevangenissen, zijn er twee tegengestelde visies ontwikkeld op hun functie. De ene visie zegt dat de gevangenis hard moet zijn om potentiële misdadigers af te schrikken. De andere visie stelt dat de gevangenis crimineel gedrag moet corrigeren. De focus ligt op behandeling en begeleiding, zodat de gevangene uiteindelijk weer kan deelnemen aan het gewone maatschappelijke leven.

Vergelding

Wellicht doet de eerste visie het beter bij de gewone burger. Over gevangenen hoor ik vaak de opmerking dat hun cel te luxueus is, of hun straf te licht en te kort. Zelden hoor ik iemand klagen over de overbevolking, het gebrek aan sociaal contact en de beperkte focus op re-integratie.

Dat kan ik ook tot op zekere hoogte begrijpen. Sommige gevangenen hebben hun slachtoffers veel schade berokkend, dus de maatschappij eist vergelding en compensatie. Die moet er ook zijn volgens mij. Niet alleen om een signaal te sturen naar misdadigers, maar ook om het gevoel van straffeloosheid niet te verergeren.

Maar mijn visie op bestraffen is dat vrijheidsbeperking al een straf op zichzelf is. Wie dat betwijfelt, moet zichzelf maar eens een paar weken in een hotel laten opsluiten. We hoeven criminelen niet nog eens extra te straffen door hun eigenwaarde, zelfstandigheid en sociaal contact volledig af te nemen. Die aanpak is niet alleen onethisch, hij werkt ook gewoon niet.

School voor criminaliteit

Veel experten zijn het erover eens dat criminaliteit en recidive niet vermindert door gevangenisstraf. Dat zeggen ook de Australische wetenschappers uit Victoria die verschillende wetenschappelijke studies analyseerden. Zij concluderen dat gevangenisstraf geen effect heeft op recidive en in sommige gevallen zelfs criminaliteit verhoogt. Mogelijk komt dat omdat de gevangenis als school voor criminaliteit dient: misdadigers kunnen er nieuwe criminele contacten leggen en vaardigheden van elkaar leren. Eenmaal buiten kan dit goed van pas komen, zeker als ze geen werk vinden door hun criminele voorgeschiedenis.

In de gevangenis leggen misdadigers nieuwe criminele contacten en leren ze nieuwe vaardigheden

In de gevangenis verliezen gedetineerden het grootste deel van hun zelfstandigheid, mogen ze slechts een uur per dag uit hun cel en hebben ze weinig toegang tot sociale en mentaal stimulerende activiteiten. Dit heeft een grote impact op hun cognitieve en sociale vaardigheden. Dat is problematisch, want deze vaardigheden hebben ze net nodig om te werken en gezonde sociale relaties aan te gaan. En laten dat net nu twee dingen heel belangrijke factoren zijn om terug goed in de maatschappij te kunnen functioneren.

LEES OOK. Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

Als een agressieve hond in een kooi

Er zullen nu zeker mensen stellen dat gevangenen helemaal niets moet leren in de cel. Ze moeten alleen gestraft worden. Het enige doel van de gevangenis is wraak nemen volgens deze visie. Maar als dat jouw visie is, stel jezelf dan eens de vraag: wat hebben we eigenlijk aan wraak? Buiten een korte bevrediging van onze primitieve vergeldingsdrang, eigenlijk niets. Vergeet niet: 99% van de gevangenen komt ooit vrij. Hen vijf jaar in een vergeetput steken en straffen uit wraak, zal geen betere mensen van hen maken. In tegendeel.

Stel je voor dat je een agressieve hond hebt die een gevaar vormt voor jezelf en je familie. Je stopt hem in een kooi om je omgeving te beschermen en de hond te straffen. Je laat hem slechts één keer per dag naar buiten voor een wandeling, beperkt zijn contact met andere honden en geeft hem nauwelijks aandacht of speelgoed om zich mentaal mee bezig te houden. Denk je dat als je deze hond na een aantal jaar minder agressief zal zijn? Vast niet. Je zou hem naar de hondentrainer sturen om te rehabiliteren. Waarom zou dit dan anders zijn bij mensen?

Een mogelijke tegenwerping is dat honden niet beseffen waarom ze gestraft worden en mensen wel. De mens zal dus beseffen dat hij zijn straf aan zichzelf te wijten heeft. Om opnieuw straf te voorkomen, zal hij geen misdaden meer plegen. Het klinkt aannemelijk, maar toch zijn experten het hier niet mee eens. Het idee veronderstelt dat mensen steeds rationele beslissingen maken, maar dit is niet zo. Veel recidivisten zijn impulsief en staan niet stil bij de gevolgen van hun daden, of denken dat ze ermee zullen wegkomen. Indien afschrikking zou werken, dan zouden landen met heel strenge straffen zoals de doodstraf minder misdadigers moeten hebben, maar dat is niet het geval.

LEES OOK. Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

Rehabilitatie

Bestraffen alleen werkt dus niet. Daarom moeten we de focus verleggen naar rehabiliteren. De maatschappij wordt dan nog steeds beschermd en de daders gestraft, maar het voornaamste doel is om ze voor te bereiden op een leven in de gewone maatschappij.

Om dat goed te doen, moeten we eerst begrijpen waarom mensen in de gevangenis belanden en recidiveren. Enkele belangrijke factoren zijn armoede, drugsverslaving en psychische problemen. Idealiter worden alle factoren in de samenleving structureel aangepakt, maar zeker deze laatste twee kunnen en moeten ook in de gevangenis behandeld worden. Daarvoor zijn er professionele begeleiders nodig die deel moeten uitmaken van het vaste gevangenispersoneel, zoals een cipier voor de veiligheid instaat.

Naast behandeling, moeten begeleiders de gevangenen belonen voor goed gedrag en stimuleren om aan sociale activiteiten deel te nemen. Gevangenen zouden vaak samen moeten koken, werken en sporten. Deze activiteiten houden hen niet alleen fysiek en mentaal bezig, maar onderhouden ook hun vaardigheden die belangrijk zijn voor het leven in de vrije samenleving. Gevangenen zullen ook aangemoedigd worden om te studeren of een beroep te leren die ze na hun vrijlating kunnen uitoefenen.

Ex-gevangenen kunnen makkelijk hervallen in oude gewoontes als ze er alleen voor staan. Daarom is het essentieel dat de overheid hen werk, een degelijke verblijfplaats en de nodige psychische begeleiding garandeert. Daarnaast moeten de begeleiders erop toezien dat de ex-gevangenen genoeg sociale contact hebben. Deze aspecten zijn cruciaal om een normaal leven op te bouwen en niet opnieuw in de criminaliteit te belanden.

Een seriemoordenaar zal niet veranderen omdat hij met zijn medegevangenen mag koken

Naïeve mirakeloplossing

Uiteraard doen Belgische gevangenissen al voor een deel aan rehabilitatie, maar ze schieten volgens mij nog steeds tekort. Door de overvolle gevangenissen is het moeilijk om iedereen individueel te begeleiden en om veel activiteiten te voorzien. Ons land focust nog steeds meer op straffen dan op rehabiliteren. Nochtans ben ik ervan overtuigd dat er minder recidivisten zullen zijn als we anders omgaan met gevangenen en ex-gevangenen beter opvolgen.

Maar ik ben ook niet naïef. Rehabilitatie is geen mirakeloplossing. Ik verwacht niet dat een seriemoordenaar zal veranderen omdat hij met zijn medegevangenen mag koken of gestimuleerd wordt om weer te studeren. Sommige mensen vallen niet te veranderen, maar dat wil niet zeggen dat we het daarom niet moeten proberen.

Ik besef ook dat er een aantal praktische problemen zijn. Het zal tijd en geld kosten. En het is geen electoraal populair idee. Niet veel mensen willen graag investeren in gevangenen. Toch is dat wat we moeten doen om het probleem van onze overvolle gevangenissen op te lossen. Niet wraak, maar rehabilitatie werkt. Dat weten de experten al. Nu nog de gewone burger en politici.

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Waargebeurd

Deze vier Europese onderzoeksjournalisten bekochten de persvrijheid met hun dood

Berichtauteur Door Liam Verbinnen
Berichtdatum 17/05/2022
Geen reacties op Deze vier Europese onderzoeksjournalisten bekochten de persvrijheid met hun dood

lijst

Deze vier Europese onderzoeksjournalisten bekochten de persvrijheid met hun dood

Al jaren prijken de landen van de Europese Unie bovenaan de persvrijheidsindex. Toch lopen ook bij ons journalisten gevaar. Zo werden er sinds 2017 vier onderzoeksjournalisten vermoedelijk door criminele organisaties vermoord. Lees hier hun verhalen.

Daphne Caruana Galizia

Ján Kuciak

Giorgos Karaivaz

Peter R. de Vries

Daphne Caruana Galizia

Ján Kuciak

Giorgos Karaivaz

Peter R. de Vries

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Opinie

Er bestaat geen overreactie tegenover seksueel geweld

Berichtauteur Door Fee Dubois
Berichtdatum 17/05/2022
Geen reacties op Er bestaat geen overreactie tegenover seksueel geweld

OPINIE

Er bestaat geen overreactie tegenover seksueel geweld

Ik was acht jaar oud toen ik op de televisie voor de eerste keer hoorde over verkrachting. Achteraf had ik er een gesprek over met mijn ouders, iets wat waarschijnlijk in bijna elk huishouden gebeurt. Ik sliep er enkele weken niet goed van, want het hield mij constant bezig. De beelden die ik zag, kwamen uit een film die eigenlijk nog niet voor mijn ogen bedoeld was, maar er ging toen wel een alarmbelletje rinkelen in mijn hoofd.

Door de jaren heen sleept elk meisje dat probeert op te groeien de kennis mee dat verkrachting haar ook zou kunnen overkomen. Ik kan je verzekeren, elke vrouw heeft een noodplan in het achterhoofd. Want wat zou er gebeuren wanneer de man in het steegje plots tegen mij zou beginnen praten? Of wat moet ik doen wanneer het groepje jongens aan het perron mij omringt terwijl ik naar de les probeer te gaan. Het stil antwoord in mijn hoofd is vaak, “Geen paniek, ik heb mijn sleutels bij. Een goede mep tegen de slaap of op de oogkas en het is gedaan ermee.” Ik heb zelfs een vriendin die van haar ouders pepperspray meekreeg toen ze voor het eerst naar de universiteit vertrok. De angst is er bij iedereen en de alarmbelletjes worden continu gesust met het idee dat je kan terugvechten.

Maar wat dan wanneer het eens verkeerd afloopt? Heb je dan het recht om te ‘moorden’? Ja en nee. In België geldt de wet van wettelijke zelfverdediging. Dit wil zeggen dat wanneer je jezelf of iemand anders op een gewettigde manier verdedigt, je geen misdrijf pleegt en dus onschuldig bent. Er zijn echter wel enkele voorwaarden. Een soort checklist waaraan de situatie moet voldoen. Zo moet de aanval onrechtmatig zijn en dus tegen de wet ingaan. Verkrachting is strafbaar in ons land, dus deze voorwaarde is niet vaak het probleempunt.

De aanval moet echter ook onafwendbaar zijn. Je mag geen andere opties meer overhouden, zoals vluchten of om hulp roepen. Hier vervagen de lijnen, want kan je hierin een correcte afbakening maken? Wat als je uit angst je stem niet vindt en mensen om je heen niet kan signaleren. Wat als je verstijft van angst en je geen moed kan opbrengen om de dader van je af te duwen en te vluchten. Wat als je persoonlijk gewoon geen andere opties ziet en het enige waar je aan kan denken het zakmes is dat in je tas verstopt zit?

Een derde voorwaarde is dat je reactie proportioneel moet zijn. Wanneer enkele meppen hadden kunnen volstaan, is een doodslag niet toegestaan. Maar koos de verkrachter er niet bewust voor om jou aan te vallen? Er is geen enkele kans dat een verkrachter onopzettelijk verkracht. Het is een keuze. Een keuze waarbij volgens mij geen ruimte is voor begrip. Als een persoon ervoor kiest om je eerbaarheid expres op zo’n brutale manier af te nemen, en je mentaal te schaden voor de rest van je leven, is elke reactie dan niet proportioneel?

LEES OOK. Of hij nu ballen heeft of niet, een verkrachter zal altijd verkrachten

De voorwaarden creëren een soort grijze zone van wat mag en niet mag. Een grijze zone waarin cru gezegd beslist wordt of de verkrachting ‘erg genoeg’ was of niet. Waarin iemand anders dan het slachtoffer beslist of wat er gebeurd is voldoet aan de checklist voor doodslag. Wel, ik vind deze grijze zone bullshit.

Er is geen enkele kans dat een verkrachter onopzettelijk verkracht. Het is een keuze. Een keuze waarbij volgens mij geen ruimte is voor begrip.

Ik weet dat we over een mensenleven bezig zijn, iemand die ophoudt met bestaan en nooit meer thuis zal komen. Maar de keuze om iemand te verkrachten, staat gelijk aan iemand mentaal kapotmaken. Iemand mentaal uitmoorden, totdat die ophoudt met bestaan. Onlangs kwam de open brief van de zoon van Nathalie Huygens in het nieuws. Zij vroeg onlangs euthanasie aan, omdat ze na haar verkrachting aan een ondraaglijke lijdensweg begon. Een fragment uit de open brief luidt: “Ze mag die ochtend dan wel overleefd hebben, toch ligt een deel van haar nog steeds op het veld, waar de dader haar levenloos achterliet. De dag waarop mijn mama de strijd opgeeft, is de dag waarop de dader niet enkel de verkrachting van twee vrouwen op zijn geweten heeft, maar ook de dood van een heel straffe madam.”

Is een antwoord op verkrachting, wat het ook moge zijn, dan niet altijd gerechtvaardigd? Waarom zouden de noden van een ander persoon ooit boven jouw eerbaarheid mogen staan? Niemand heeft het recht jouw eerbaarheid te ontnemen. Niemand heeft het recht jouw leven te breken en je lichamelijk en mentaal te kleineren. Niemand heeft het recht je te denigreren en niemand heeft het recht je te domineren. Je bent levenslang gekraakt, enkel en alleen omdat die ene persoon jou klein wil krijgen en daar bovendien ook in slaagt. Er bestaat volgens mijn geen overreactie tegenover seksueel geweld. Verkrachting draait om macht en controle. Als een slachtoffer op welke manier dan ook een weg vindt om de situatie te ontvluchten, dan zou deze gerechtvaardigd moeten zijn.

Achtergrond

VOOR/TEGEN: Schuilt er een moordenaar in ieder van ons?

JA

Jurgen Nys – klinisch psycholoog

NEE

Christophe Busch – criminoloog

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Interiew

Opstanden, een pen als steekwapen en een tennisbal vol drugs: ex-gevangene getuigt over zijn periode achter de tralies

“De eerste die afkomt, sla ik K.O.”

Jobs in de gevangenis

Opstand en gevechten

Vrienden in de gevangenis

Uit de goot

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Achtergrond

Hebben criminelen een afwijkend brein?

Sociaal onaangepaste spoorwegwerker

Amygdala en prefrontale cortex

Hersencircuit

Wat veroorzaakt afwijkende breinen?

Risicofactor

Klinische neuropsychologie in de toekomst

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Achtergrond

Waarom luisteren vrouwen naar true crime?

En, wat is hun motivatie?

Dus de vrouwen hadden het gevoel dat ze iets bijleerden?

Was er een aspect van je onderzoek dat je totaal niet zag aankomen?

Hoe kwam je bij deze vrouwen terecht?

Dus true crime-podcasts helpen slachtoffers bij hun herstelproces?

Hoe komt het dat er zo’n vooroordelen heersen over true crime?

Zijn de makers van true crime-podcasts zich bewust van wie er luistert?

Maar er is dus vaak meer aan de hand dan puur vermaak of ‘morbide interesse’?

Vrouwen & true crime: waarom zijn ze erin geïnteresseerd?

Anke Vandenberghen (23)

Lisa Van Pumbroeck (26)

Sigrid Leopold (45)

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

Fotoreportage

“Nee, het ligt niet aan de kleren”: wat droegen deze vrouwen toen ze slachtoffer werden van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Emma (20)

Sylvia (20)

Hannah (19)

Precious (24)

Sarah (22)

Feline (21)

Marie (19)

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

ACHTERGROND

Noorwegen vs De Verenigde Staten: twee gevangenissystemen onder de loep

Populatie en werknemers

Infrastructuur en cellen

Maaltijden en etenstijd

Onderwijs en recidive

Vergelding vs re-integratie

Keerpunten

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

lijst

Tien manipulatietechnieken die je moet kennen

1. Gaslighting

2. Love bombing

3. Aantrekken en afstoten

4. Projectie

5. Triangulatie

6. Dreigen en agressie

7. Overdrijven en opscheppen

8. Stilte

9. Schuldgevoelens oproepen

10. Isoleren

Follow, like, share, repeat

Volg ons op sociale media

OPINIE

Gevangenen enkel straffen werkt niet

Lisa
Van Pumbroeck (26)

Sigrid
Leopold (45)